संत सेना महाराज-धन्य महाराज पुंडलिक मुनी-1

[Atul Kaviraje]

                          "संत चरित्र"
                         ------------

        संत सेना महाराज-

    संतांविषयी अभंग-

'धन्य महाराज पुंडलिक मुनी।

वैकुठीचा सखा आणिला भूतला लागोणी।'

संत सेना महाराजांच्या अभंगाचा सखोल भावार्थ: 'धन्य महाराज पुंडलिक मुनी। वैकुठीचा सखा आणिला भूतला लागोणी।I
संत सेना महाराजांचा हा अभंग भक्तांसाठी अतिशय महत्त्वाचा आणि प्रेरणादायी आहे. यात पुंडलिक मुनींच्या भक्तीचे आणि त्यांच्या कार्याचे महिमान वर्णन केले आहे. पंढरपूरच्या विठ्ठलाला भूलोकी आणण्याचे श्रेय पुंडलिक मुनींना दिले जाते, आणि हा अभंग त्याच घटनेचा गौरव करतो.

अभंगाचा अर्थ
या अभंगाची पहिली ओळ, 'धन्य महाराज पुंडलिक मुनी।', पुंडलिकांच्या महानतेला वंदन करते. 'धन्य' हा शब्द त्यांच्या कार्याची प्रशंसा करण्यासाठी वापरला आहे. पुंडलिक हे केवळ एक व्यक्ती नव्हते, तर ते भक्तीचे एक मूर्तिमंत उदाहरण होते. त्यांची मातृ-पितृभक्ती इतकी उत्कट होती की, तिला प्रसन्न होऊन विठ्ठलाला पृथ्वीवर येणे भाग पडले.

दुसरी ओळ, 'वैकुठीचा सखा आणिला भूतला लागोणी।', या अभंगाचा गाभा आहे. 'वैकुंठीचा सखा' म्हणजे साक्षात विठ्ठल, जो विष्णूचे रूप मानला जातो आणि वैकुंठातून पृथ्वीवर आला. 'आणिला भूतला लागोणी' म्हणजे पृथ्वीवर आणले. याचा अर्थ असा की, पुंडलिकांच्या भक्तीच्या सामर्थ्यामुळे वैकुंठातील विठ्ठलाला पंढरपूरमध्ये येऊन भक्तांसाठी कायमचे वास्तव्य करावे लागले. ही केवळ एक घटना नसून, भक्तीच्या सामर्थ्याचे, ईश्वराप्रती असलेल्या निष्ठेचे आणि त्यागाचे एक महान प्रतीक आहे.

प्रत्येक कडव्याचे मराठी संपूर्ण विस्तृत आणि प्रदीर्घ विवेचन
या अभंगात जरी दोनच ओळी असल्या तरी त्यांचा अर्थ खूप सखोल आहे आणि तो भक्तीचे अनेक पैलू उलगडतो.

पहिले कडवे: 'धन्य महाराज पुंडलिक मुनी।'
या ओळीतून संत सेना महाराज पुंडलिकांचे महान कार्य आणि त्यांचे अलौकिक व्यक्तिमत्व अधोरेखित करतात. 'धन्य' हा शब्द केवळ शाब्दिक स्तुती नाही, तर तो पुंडलिकांच्या निस्सीम भक्तीला आणि त्यांच्या त्यागाला दिलेली आदरांजली आहे. पुंडलिक मुनींचे जीवन हे मातृ-पितृभक्तीचे एक उज्ज्वल उदाहरण आहे. त्यांनी आपले सर्वस्व आपल्या वृद्ध आई-वडिलांच्या सेवेसाठी समर्पित केले. त्यांची ही सेवा केवळ शारीरिक नव्हती, तर ती मनापासून आणि निस्वार्थपणे केलेली होती.

पुराणकथेनुसार, जेव्हा विठ्ठल पुंडलिकांना भेटायला आले, तेव्हा पुंडलिक आपल्या आई-वडिलांची सेवा करत होते. त्यांनी विठ्ठलाला थांबायला सांगितले आणि विठ्ठलाने त्यांच्या भक्तीची परीक्षा घेण्यासाठी ती विनंती मान्य केली. विठ्ठल एका विटेवर उभे राहिले आणि पुंडलिकांची सेवा संपेपर्यंत वाट पाहिली. ही घटना दर्शवते की, खऱ्या भक्तीमध्ये कर्तव्य आणि सेवा यांना सर्वोच्च स्थान दिले जाते. पुंडलिकांच्या या कृतीने विठ्ठल इतके प्रसन्न झाले की त्यांनी तिथेच पंढरपूरमध्ये कायमचे वास्तव्य केले. संत सेना महाराज या ओळीद्वारे पुंडलिकांच्या या असाधारण भक्तीचे आणि त्यागाचे गुणगान करत आहेत. हे केवळ एका व्यक्तीचे कौतुक नसून, भक्तीमार्गातील आदर्श दाखवणारे वचन आहे.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-31.07.2025-गुरुवार.
===========================================