भगवान पार्श्वनाथ निर्वाण दिवस: त्याग, तपस्या आणि अहिंसेचा संदेश-

[Atul Kaviraje]

भगवान पार्श्वनाथ निर्वाण दिन-

भगवान पार्श्वनाथ निर्वाण दिवस: त्याग, तपस्या आणि अहिंसेचा संदेश-

आजचा दिवस (तुम्ही येथे योग्य तारीख आणि वार टाकू शकता) जैन धर्माचे २३ वे तीर्थंकर भगवान पार्श्वनाथ यांच्या निर्वाण दिनाच्या रूपात साजरा केला जातो. हा दिवस त्याग, तपस्या, अहिंसा आणि आध्यात्मिक मुक्तीच्या त्यांच्या महान संदेशाचे स्मरण करण्याची एक पवित्र संधी आहे. भगवान पार्श्वनाथांनी सुमारे ३००० वर्षांपूर्वी या पृथ्वीवर जन्म घेतला आणि आपल्या जीवनाच्या माध्यमातून मोक्षाचा मार्ग मोकळा केला. त्यांचे निर्वाण झारखंडमधील सम्मेद शिखर (पारसनाथ टेकडी) येथे झाले, जे जैन धर्माचे एक प्रमुख तीर्थक्षेत्र आहे.

भगवान पार्श्वनाथांच्या जीवनाचे आणि निर्वाण दिनाचे महत्त्व 🙏
१. अहिंसेचे प्रतीक: भगवान पार्श्वनाथांनी अहिंसेला आपल्या तत्त्वज्ञानाचा केंद्रीय सिद्धांत बनवले. त्यांनी "अहिंसा परमो धर्मः" या सिद्धांताला खऱ्या अर्थाने जगले आणि इतरांनाही त्याचे पालन करण्याची प्रेरणा दिली. त्यांचा निर्वाण दिन आपल्याला सर्व सजीवांप्रती दया आणि प्रेमाचे महत्त्व आठवण करून देतो.

२. चातुर्याम धर्माचे प्रणेते: त्यांनी चार प्रमुख व्रत स्थापित केले – अहिंसा, सत्य, अस्तेय (चोरी न करणे) आणि अपरिग्रह (गरजेपेक्षा जास्त संग्रह न करणे). या सिद्धांतांनी जैन धर्माचा पाया रचला आणि नैतिकतेचे उच्च निकष स्थापित केले. महावीर स्वामींनी यात पाचवे व्रत 'ब्रह्मचर्य' जोडले.

३. कर्मांच्या बंधनातून मुक्ती: निर्वाण म्हणजे जन्म आणि मृत्यूच्या चक्रातून पूर्ण मुक्ती. भगवान पार्श्वनाथांनी आपल्या गहन तपस्या आणि ज्ञानाच्या माध्यमातून सर्व कर्मांचा नाश करून मोक्ष प्राप्त केला. त्यांचा निर्वाण दिन आपल्याला हे शिकवतो की आध्यात्मिक साधनेद्वारे आपणही आत्मिक शांती आणि मुक्ती प्राप्त करू शकतो.

४. सम्यक दर्शन, ज्ञान, चारित्र्य: जैन धर्माचे तीन रत्न – सम्यक दर्शन (योग्य श्रद्धा), सम्यक ज्ञान (योग्य ज्ञान), आणि सम्यक चारित्र्य (योग्य आचरण) – भगवान पार्श्वनाथांच्या उपदेशात खोलवर रुजलेले होते. त्यांचा निर्वाण दिन या रत्नांचे पालन करण्याची प्रेरणा देतो.

५. वैराग्य आणि त्यागाचा आदर्श: त्यांनी राजकुमार असूनही सर्व सांसारिक सुखांचा त्याग करून कठोर तपस्येचा मार्ग स्वीकारला. त्यांचे जीवन आपल्याला वैराग्य आणि त्यागाचे महत्त्व शिकवते, ज्यामुळे आपल्याला आंतरिक शांती आणि समाधान प्राप्त होते.

६. क्रोधावर विजय: आख्यायिका आहे की त्यांनी कमठाच्या पूर्वजन्मातील शत्रुत्वाच्या कर्मांनाही आपल्या तपाने शांत केले. ही घटना त्यांच्या क्रोधावरील पूर्ण नियंत्रण आणि शांत स्वभावाचे दर्शन घडवते.

७. सर्प-चिन्हाचे महत्त्व: भगवान पार्श्वनाथांचे प्रतीक चिन्ह सर्प आहे, विशेषतः त्यांच्या डोक्यावर सर्पाचे फणे छाया करताना दाखवले जाते. हे प्रतीक त्यांच्या अहिंसेच्या सिद्धांताला आणि इतरांचे रक्षण करण्याच्या त्यांच्या क्षमतेला दर्शवते.

८. सम्मेद शिखराचे महत्त्व: हे ते पवित्र स्थळ आहे जिथे भगवान पार्श्वनाथांना मोक्ष प्राप्त झाला होता. हे जैन धर्मावलंबकांसाठी एक अत्यंत पूजनीय ठिकाण आहे आणि त्यांच्या निर्वाण दिनानिमित्त येथे विशेष विधी आणि प्रार्थना केल्या जातात.

९. विश्व शांतीचा संदेश: भगवान पार्श्वनाथांचे जीवन आणि उपदेश केवळ जैन धर्माच्या अनुयायांसाठीच नव्हे, तर संपूर्ण मानवजातीसाठी প্রাসंगिक आहेत. त्यांचे अहिंसा आणि शांतीचे संदेश आजच्या अशांत जगात अधिक महत्त्वाचे आहेत.

१०. आत्म-शुद्धीची संधी: निर्वाण दिन केवळ स्मरण करण्याचा दिवस नाही, तर आत्म-शुद्धी, चिंतन आणि आपल्या जीवनात पार्श्वनाथांच्या सिद्धांतांना आत्मसात करण्याची एक संधी आहे. हे आपल्याला स्वतःकडे पाहण्यासाठी आणि आध्यात्मिक विकासासाठी प्रेरित करते.

या पावन प्रसंगी, आपण भगवान पार्श्वनाथांच्या सिद्धांतांना आपल्या जीवनात अंगीकारण्याचा संकल्प करूया आणि एक शांततापूर्ण, अहिंसक तथा नैतिक समाजाच्या निर्मितीमध्ये आपले योगदान देऊया.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-31.07.2025-गुरुवार.
===========================================