छत्रपती राजाराम महाराज जयंती: वीरता, त्याग आणि मराठा साम्राज्याचे संरक्षक-

[Atul Kaviraje]

छत्रपती राजाराम महाराज जयंती-करवीर-

छत्रपती राजाराम महाराज जयंती: वीरता, त्याग आणि मराठा साम्राज्याचे संरक्षक-

आजचा दिवस छत्रपती राजाराम महाराज यांच्या जयंतीच्या रूपात साजरा केला जातो. ते मराठा साम्राज्याचे दुसरे छत्रपती आणि छत्रपती शिवाजी महाराजांचे धाकटे पुत्र होते. त्यांचे जीवन आणि शासनकाळ मराठा इतिहासातील सर्वात आव्हानात्मक आणि महत्त्वाच्या कालखंडांपैकी एक होता, जेव्हा त्यांनी औरंगजेबाच्या प्रचंड मोगल सेनेविरुद्ध मराठा स्वातंत्र्यासाठी अथक संघर्ष केला. 'करवीर' (कोल्हापूर) शी त्यांचा खोल संबंध राहिला, विशेषतः त्यांच्या वंशजांनी तेथे राज्य केले.

छत्रपती राजाराम महाराजांच्या जीवनाचे आणि जयंतीचे महत्त्व 👑
१. आव्हानात्मक परिस्थितीत नेतृत्व: संभाजी महाराजांच्या निधनानंतर राजाराम महाराजांनी अत्यंत प्रतिकूल परिस्थितीत मराठा साम्राज्याची सूत्रे हाती घेतली. औरंगजेबाने संपूर्ण दख्खन जिंकण्याचा संकल्प केला होता, आणि अशा वेळी त्यांनी मराठा प्रतिकार जिवंत ठेवला.

२. दूरदृष्टी आणि रणनीतिक कौशल्य: त्यांनी गनिमी काव्याची (छापामार युद्धाची) रणनीती प्रभावीपणे सुरू ठेवली. त्यांना आपली राजधानी सोडावी लागली, तरीही त्यांनी विविध मराठा सरदारांना एकत्र ठेवले आणि त्यांना मोगल सैन्याविरुद्ध सातत्याने संघर्ष करण्यास प्रेरित केले.

३. मराठा स्वाधीनता संग्रामाचे संरक्षक: त्यांच्या शासनकाळाला मराठा स्वाधीनता संग्रामाचा 'सुवर्णकाळ' असेही म्हटले जाते, कारण त्यांनी मोगल साम्राज्यासमोर गुडघे टेकले नाहीत आणि मराठा गौरव अबाधित ठेवला. जेव्हा मराठ्यांना आत्मविश्वासाची सर्वाधिक गरज होती, तेव्हा त्यांनी तो टिकवून ठेवला.

४. सहिष्णू आणि जन-प्रिय शासक: राजाराम महाराज त्यांच्या सहिष्णुता आणि न्यायप्रियतेसाठी ओळखले जात होते. त्यांनी सर्व धर्म आणि समुदायांचा आदर केला. ते आपल्या प्रजेमध्ये अत्यंत लोकप्रिय होते.

५. मराठा सरदारांना प्रोत्साहन: त्यांनी संताजी घोरपडे आणि धनाजी जाधव यांसारख्या अनेक सक्षम मराठा सरदारांना मोगल सैन्याविरुद्ध स्वतंत्रपणे कार्य करण्याचे स्वातंत्र्य दिले, ज्यामुळे मोगल सैन्याला प्रत्येक आघाडीवर आव्हान मिळाले.

६. किल्लेबंदी आणि संरक्षणाचे महत्त्व: आपल्या शासनकाळात, त्यांनी मराठा किल्ल्यांचे महत्त्व ओळखले आणि त्यांच्या संरक्षणावर विशेष लक्ष दिले, कारण हे किल्ले मराठा प्रतिकाराचे आधारस्तंभ होते.

७. कोल्हापूर (करवीर) शी संबंध: त्यांच्या निधनानंतर, त्यांचे पुत्र शिवाजी द्वितीय यांनी आपली आई ताराबाई यांच्या नेतृत्वाखाली कोल्हापूर (करवीर) मध्ये एक स्वतंत्र मराठा गादी स्थापन केली, ज्यामुळे राजाराम महाराजांचे नाव करवीरशी देखील जोडले गेले.

८. संघर्षाने भरलेले जीवन: त्यांचे संपूर्ण जीवन संघर्षाने भरलेले होते. त्यांना मुगलांपासून आपले प्राण आणि साम्राज्य वाचवण्यासाठी सतत पळावे लागले, तरीही त्यांनी हार मानली नाही.

९. मराठा साम्राज्याचा पाया मजबूत करणे: शिवाजी महाराजांनी मराठा साम्राज्याची स्थापना केली होती, संभाजी महाराजांनी ते मजबूत केले, आणि राजाराम महाराजांनी सर्वात कठीण काळात त्याचे रक्षण करून त्याचे मूळ आणखी खोलवर रुजवले.

१०. प्रेरणेचा स्रोत: राजाराम महाराजांचे जीवन आणि शासनकाळ आपल्याला प्रतिकूल परिस्थितीतही हार न मानण्याचा, दृढनिश्चयाचा आणि राष्ट्राप्रती अटूट निष्ठेचा संदेश देतो. त्यांची जयंती आपल्याला त्यांच्या त्यागाची आणि देशाप्रती त्यांच्या समर्पणाची आठवण करून देते.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-31.07.2025-गुरुवार.
===========================================