मूल्य आधारित शिक्षण व्यवस्था- मूल्य आधारित शिक्षण प्रणाली-2

[Atul Kaviraje]

मूल्य आधारित शिक्षण व्यवस्था-

मूल्य आधारित शिक्षण प्रणाली-

6. सह-अभ्यासक्रम उपक्रम 🤸�♀️🎨🎶
खेळ, कला, संगीत, सामुदायिक सेवा आणि वादविवाद यांसारखे सह-अभ्यासक्रम उपक्रम मूल्ये आत्मसात करण्याची उत्तम संधी देतात. हे उपक्रम विद्यार्थ्यांमध्ये संघकार्य, नेतृत्व, शिस्त, सहानुभूती आणि सामाजिक जबाबदारी यांसारखे गुण विकसित करतात.

उदाहरण: स्काऊटस आणि गाईड्समध्ये भाग घेणे किंवा वृद्धाश्रमात स्वयंसेवा करणे, जिथे विद्यार्थी इतरांना मदत करणे आणि सामाजिक सेवेचे महत्त्व शिकतात.

चिन्ह: ⚽, 🤗

इमोजी सारांश: खेळ-कलांतून चांगले संस्कार शिकणे. ⛹️‍♀️🤝

7. कुटुंब आणि समाजाची भूमिका 👨�👩�👧�👦🏘�
शिक्षण प्रणालीव्यतिरिक्त, कुटुंब आणि समाजाचीही मूल्य निर्मितीमध्ये महत्त्वाची भूमिका असते. मुलांची पहिली शाळा त्यांचे घर असते, जिथे ते पालक आणि मोठ्यांकडून शिकतात. समाजात प्रचलित मूल्ये आणि परंपरा देखील व्यक्तीच्या चारित्र्याला आकार देतात.

उदाहरण: एका कुटुंबात जिथे पालक मोठ्यांचा आदर करतात आणि गरजू लोकांना मदत करतात, तिथे मुलेही ती मूल्ये आत्मसात करतात.

चिन्ह: 👨�👩�👧�👦, 🌐

इमोजी सारांश: घर आणि समाजातून मिळतात मूल्ये. 🏡👨�👩�👧�👦

8. मूल्यमापन आणि देखरेख 📈🧐
मूल्य आधारित शिक्षणाचे मूल्यमापन केवळ गुणांवर आधारित नसावे, तर विद्यार्थ्यांचे वर्तन, दृष्टिकोन आणि सामाजिक सहभाग यावरही लक्ष केंद्रित केले पाहिजे. प्रगतीचा मागोवा घेण्यासाठी रचनात्मक मूल्यमापन (formative assessment) आणि अभिप्राय (feedback) महत्त्वाचे आहेत.

उदाहरण: विद्यार्थ्यांचे सहपाठी मूल्यमापन (peer assessment) किंवा शिक्षकांद्वारे त्यांच्या सामाजिक वर्तन आणि नैतिक निर्णय घेण्याच्या क्षमतेवर अहवाल पत्रकात (report card) टिप्पण्या.

चिन्ह: 📝, 👍

इमोजी सारांश: फक्त गुण नाही, वर्तनही महत्त्वाचे. ✅😊

9. तंत्रज्ञानाचा सकारात्मक वापर 💻📱
तंत्रज्ञानाचा वापर मूल्य आधारित शिक्षणासाठी एक साधन म्हणून केला जाऊ शकतो. ऑनलाइन नैतिक कथा, विविध संस्कृतींचा आदर शिकवणारे आभासी दौरे (virtual tours) आणि सामाजिक जागरूकता मोहिम चालवण्यासाठी डिजिटल प्लॅटफॉर्मचा वापर केला जाऊ शकतो.

उदाहरण: विद्यार्थ्यांना असे शैक्षणिक ॲप्स वापरण्यासाठी प्रोत्साहित करणे जे पर्यावरण संरक्षण किंवा सामाजिक न्यायाशी संबंधित माहिती प्रदान करतात.

चिन्ह: 📲, 💡

इमोजी सारांश: तंत्रज्ञानानेही मूल्यांना शिकवणे. 💻❤️

10. भविष्यातील पिढीची निर्मिती 🏗�🌟
एक मूल्य आधारित शिक्षण प्रणाली भविष्यातील अशा पिढीची निर्मिती करते जी केवळ शिक्षितच नव्हे, तर जबाबदार, सहानुभूतीशील आणि न्यायप्रिय देखील असेल. असे व्यक्ती एक मजबूत, सामंजस्यपूर्ण आणि प्रगतीशील समाज निर्माण करण्यास सहायक ठरतील.

उदाहरण: असे तरुण जे सामाजिक समस्या समजून घेतात आणि त्यांच्या निराकरणासाठी सक्रियपणे काम करतात, जसे की पर्यावरण कार्यकर्ते किंवा सामाजिक उद्योजक.

चिन्ह: 🌍, 🕊�

इमोजी सारांश: एक चांगले, नैतिक भविष्य. 🌈👍

थोडक्यात, मूल्य आधारित शिक्षण प्रणाली अशा भविष्याचा पाया आहे जिथे मानवी मूल्ये आणि नैतिक तत्त्वे तांत्रिक प्रगतीसोबत खांद्याला खांदा लावून चालतात. ही केवळ अभ्यासक्रमात काही विषय जोडण्याची गोष्ट नाही, तर शिक्षणाच्या संपूर्ण दृष्टिकोन बदलण्याची गोष्ट आहे.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-31.07.2025-गुरुवार.
===========================================