संत सेना महाराज-निवृत्ती निवृत्ती। म्हणता पाप नुरेचि-2

[Atul Kaviraje]

                          "संत चरित्र"
                         ------------

        संत सेना महाराज-

**२. "जप करिता त्रिअक्षरी। मुक्ती लोळे चरणावरी।॥"**

* **अर्थ:** 'त्रिअक्षरी' (तीन अक्षरांचा) मंत्राचा जप केल्याने मुक्ती तुमच्या चरणांवर लोळण घेते, म्हणजेच सहजपणे प्राप्त होते.
* **विस्तृत विवेचन:**
    * येथे संत सेना महाराज 'त्रिअक्षरी' मंत्राच्या जपाचे महात्म्य सांगतात. 'त्रिअक्षरी' म्हणजे कोणता विशिष्ट मंत्र हे स्पष्ट केलेले नसले तरी, वारकरी संप्रदायात **'राम', 'हरी'** किंवा **'ओम'** यांसारख्या तीन अक्षरी नामांना विशेष महत्त्व दिले जाते. नामस्मरणाला वारकरी संप्रदायात अनन्यसाधारण स्थान आहे.
    * या ओळीतून नामस्मरणाची शक्ती आणि सहजता दर्शविली आहे. 'जप करिता' म्हणजे केवळ उच्चारणे नव्हे, तर ते नाम एकाग्र चित्ताने, भक्तीभावाने आणि श्रद्धेने घेणे होय. जेव्हा मनुष्य अशा प्रकारे भगवंताच्या नामाचा जप करतो, तेव्हा त्याचे चित्त शुद्ध होते, वासना क्षीण होतात आणि तो हळूहळू मायेच्या बंधनातून मुक्त होतो.
    * **'मुक्ती लोळे चरणावरी'** हे रूपक अत्यंत प्रभावी आहे. मुक्तीसाठी जीवा-जीवांना अनेक जन्मांपासून धडपडावे लागते, तपश्चर्या करावी लागते, अनेक कठीण साधना कराव्या लागतात. पण संत सेना महाराज सांगतात की, भगवंताच्या नामाचा जप केल्यास मुक्ती इतकी सहज होते की ती तुमच्या पायांशी येऊन लोळण घेते, जणू काही ती तुमची दासीच आहे. याचा अर्थ मुक्ती मिळवण्यासाठी विशेष प्रयत्न करावे लागत नाहीत, तर नामस्मरणाने ती आपोआप प्राप्त होते.
    * **उदाहरणार्थ:** जसे एखादा राजा आपल्या विश्वासू सेवकावर प्रसन्न होऊन त्याला सर्व सुखोपभोग सहज उपलब्ध करून देतो, त्याचप्रमाणे भगवंत आपल्या नामस्मरण करणाऱ्या भक्ताला मुक्ती सहजपणे प्रदान करतो. नामस्मरणाने चित्त शांत होते, वैराग्य वाढते आणि जीव शिवस्वरूपाशी एकरूप होतो, हीच खरी मुक्ती होय.

### समारोप

या अभंगातून संत सेना महाराजांनी **कर्मकांड किंवा केवळ शाब्दिक ज्ञानापेक्षा नामस्मरणाला (भक्तीमार्गाला) सर्वोच्च स्थान दिले आहे.** ते सांगतात की, केवळ 'निवृत्ती'चा घोष केल्याने किंवा बाह्यतः संन्यास घेतल्याने पापांचा नाश होत नाही, कारण मूळात मन शुद्ध झालेले नसते. खऱ्या अर्थाने पापमुक्ती आणि मोक्षप्राप्तीसाठी भगवंताच्या नामाचा जप आवश्यक आहे. नामस्मरणाने अंतःकरण शुद्ध होते, वासनांचा क्षय होतो आणि जीवनातील सर्व बंधने गळून पडतात.

### निष्कर्ष

संत सेना महाराजांचा हा अभंग आपल्याला हे शिकवतो की, मोक्ष किंवा निवृत्ती ही केवळ इच्छेने मिळत नाही, तर त्यासाठी **आंतरिक साधना आणि भगवंतावरील निस्सीम श्रद्धा** आवश्यक आहे. **नामस्मरण हे या कठीण काळात मोक्षप्राप्तीचे सर्वात सोपे आणि प्रभावी साधन आहे.** जेव्हा आपण भक्तीभावाने देवाचे नाम घेतो, तेव्हा आपले मन शांत होते, अहंकार नाहीसा होतो आणि आपल्याला परम शांतीचा अनुभव येतो. हीच परम शांती म्हणजे खरी मुक्ती होय, जी नामस्मरणामुळे सहजसाध्य होते. त्यामुळे, केवळ शाब्दिक चर्चा करण्याऐवजी, प्रत्यक्षात नामस्मरणाचा अवलंब करणे हेच खरे कल्याणकारी आहे.

निवृत्तीनाथांचा उच्चार करताच पापाचा लवलेश राहात नाही, इतकी मोठी थोरवी निवृत्तीनाथांची सेनाजी सांगतात. आदिनाथाचा जो गुप्त मंत्र श्रीनिवृत्तीनाथांच्या कृपाशीर्वादाने श्रीज्ञानदेवांनी सर्व जगाला सहज दिला.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-01.08.2025-शुक्रवार.
===========================================