संत सेना महाराज-या ज्ञानदेवांचे नित्य नाम घेती वाचे-1-

[Atul Kaviraje]

                          "संत चरित्र"
                         ------------

        संत सेना महाराज-

ज्ञानदेवाचे नाव  घेताच, अवघ्या कुळाचा उद्धार होतो, असे सेनाजी सांगतात.

     "या ज्ञानदेवांचे नित्य नाम घेती वाचे ।

     उद्धरती त्यांची सकळ कुळे।"

संत सेना महाराज यांच्या अभंगाचा सखोल भावार्थ: "या ज्ञानदेवांचे नित्य नाम घेती वाचे । उद्धरती त्यांची सकळ कुळे।"

१. आरंभ (Introduction)
संत सेना महाराज हे वारकरी संप्रदायातील एक महत्त्वाचे संत कवी होते. त्यांच्या अभंगांमधून त्यांनी भक्ती, नामस्मरण आणि सद्गुरूंचे महत्त्व सांगितले आहे. प्रस्तुत अभंगात संत सेना महाराजांनी संत ज्ञानेश्वरांच्या नामस्मरणाचे महत्त्व विशद केले आहे. संत ज्ञानेश्वर हे केवळ एक संत नसून, ते महाराष्ट्राच्या आध्यात्मिक परंपरेचे एक आधारस्तंभ आहेत. त्यांच्या 'ज्ञानेश्वरी'ने मराठी भाषेला आणि भागवत धर्माला एक नवी दिशा दिली. अशा या ज्ञानदेवांचे नामस्मरण केल्याने काय फळ मिळते, हे संत सेना महाराज या अभंगातून सांगतात.

२. प्रत्येक कडव्याचा अर्थ आणि विस्तृत विवेचन
प्रस्तुत अभंग एकच कडवे असल्याने, त्या एका कडव्याचा अर्थ आणि त्याचे सखोल विवेचन खालीलप्रमाणे:

अभंग:
"या ज्ञानदेवांचे नित्य नाम घेती वाचे ।
उद्धरती त्यांची सकळ कुळे ।।"

अर्थ:
या पंक्तींचा सरळ अर्थ असा आहे की, जे लोक संत ज्ञानेश्वरांचे नाव नेहमी आपल्या मुखाने घेतात, म्हणजेच त्यांचे नामस्मरण करतात, त्यांची सर्व कुळे उद्धरून जातात. 'उद्धरती' म्हणजे संसारबंधनातून मुक्त होतात, त्यांना मोक्ष मिळतो किंवा त्यांचे जीवन कल्याणमय होते.

विस्तृत विवेचन:

संत सेना महाराजांनी येथे नामस्मरणाची शक्ती आणि सद्गुरूंच्या नावाचे महत्त्व अधोरेखित केले आहे.

'या ज्ञानदेवांचे नित्य नाम घेती वाचे':

'ज्ञानदेवांचे': येथे संत ज्ञानेश्वरांचा उल्लेख आहे, ज्यांना 'ज्ञानोबा माऊली' म्हणून आदराने संबोधले जाते. ज्ञानेश्वर हे केवळ व्यक्ती नाहीत, तर ते ज्ञानाचे, भक्तीचे आणि करुणेचे प्रतीक आहेत. त्यांचे नाव घेणे म्हणजे त्यांच्या विचारांना, त्यांच्या तत्त्वज्ञानाला आणि त्यांच्या कार्याला स्मरणात ठेवणे होय.

'नित्य': या शब्दाला फार महत्त्व आहे. 'नित्य' म्हणजे नेहमी, दररोज, सातत्याने. नामस्मरण हे केवळ सोयीस्कर वेळी किंवा संकटात असतानाचे कर्म नसून, ती एक अखंड साधना आहे. रोजच्या जीवनात, उठताना-बसताना, काम करतानाही नामस्मरण करण्याची सवय लावल्याने मन एकाग्र होते आणि चित्ताला शांती मिळते.

'नाम घेती वाचे': केवळ मनात विचार करणे नव्हे, तर मुखाने, वाणीने नाम घेणे. उच्चारलेल्या शब्दांना एक विशिष्ट स्पंदन असते. मुखाने नाम घेतल्याने ते शब्द कानावर पडतात, मेंदूवर परिणाम करतात आणि मन अधिक एकाग्र होते. ही क्रिया एका प्रकारची ध्यानधारणाच आहे.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-04.08.2025-सोमवार.
===========================================