अजित डोवाल (१९४५) - भारताचे 'जेम्स बॉंड' आणि राष्ट्रीय सुरक्षा सल्लागार🕵️‍-1-

[Atul Kaviraje]

अजित डोवाल (१९४५) - भारताचे सध्याचे राष्ट्रीय सुरक्षा सल्लागार (NSA). ते एक निवृत्त आयपीएस अधिकारी आणि माजी गुप्तहेर आहेत.

अजित डोवाल (१९४५) - भारताचे 'जेम्स बॉंड' आणि राष्ट्रीय सुरक्षा सल्लागार 🇮🇳🕵��♂️

परिचय

अजित कुमार डोवाल (जन्म: २० जानेवारी १९४५, पौडी गढवाल, उत्तराखंड) हे भारताचे सध्याचे आणि अत्यंत प्रभावी राष्ट्रीय सुरक्षा सल्लागार (NSA) आहेत. ते एक निवृत्त आयपीएस (IPS) अधिकारी आणि भारताच्या गुप्तचर यंत्रणांमधील एक माजी गुप्तहेर म्हणून ओळखले जातात. त्यांच्या धाडसी गुप्तचर कारवाया, राष्ट्रीय सुरक्षेवरील सखोल ज्ञान आणि मुत्सद्दीपणामुळे त्यांना अनेकदा 'भारताचे जेम्स बॉंड' म्हणून संबोधले जाते. भारताच्या सुरक्षा धोरणांना आकार देण्यात त्यांचे योगदान महत्त्वपूर्ण आहे.

प्रारंभिक जीवन आणि शिक्षण
अजित डोवाल यांचा जन्म उत्तराखंडमधील पौडी गढवाल जिल्ह्यातील एका ब्राह्मण कुटुंबात झाला. त्यांचे वडील भारतीय सैन्यात अधिकारी होते. त्यांनी आपले प्रारंभिक शिक्षण अजमेर मिलिटरी स्कूलमधून पूर्ण केले. त्यानंतर, त्यांनी आग्रा विद्यापीठातून अर्थशास्त्रात पदव्युत्तर पदवी (M.A.) संपादन केली. शिक्षणासोबतच त्यांच्यामध्ये नेतृत्व गुण आणि तीव्र बुद्धिमत्ता होती. 🎓🏞�

आयपीएस अधिकारी म्हणून कारकीर्द
१९६८ मध्ये अजित डोवाल केरळ केडरमधून भारतीय पोलीस सेवेत (IPS) रुजू झाले. त्यांनी आपले सेवाकाळात देशाच्या विविध भागांमध्ये काम केले आणि अनेक महत्त्वाच्या पदांवर जबाबदारी सांभाळली. पोलीस दलात असतानाच त्यांच्यातील गुप्तचर कौशल्याची ओळख पटली. त्यांना केवळ सहा वर्षांतच पोलीस पदकासाठी (Police Medal) शिफारस करण्यात आली, हा एक विक्रमच होता. 👮�♂️🌟

गुप्तहेर म्हणून धाडसी कारवाया
डोवाल हे भारतातील सर्वात प्रसिद्ध गुप्तहेरांपैकी एक मानले जातात. त्यांनी सुमारे सात वर्षे पाकिस्तानात अंडरकव्हर एजंट (Undercover Agent) म्हणून काम केले. पंजाबमधील दहशतवाद, मिझोराममधील बंडखोरी आणि काश्मीरमधील फुटीरतावादी कारवाया थांबवण्यात त्यांनी महत्त्वाची भूमिका बजावली. १९८० च्या दशकात त्यांनी 'ऑपरेशन ब्लॅक थंडर' (Operation Black Thunder) मध्ये महत्त्वपूर्ण योगदान दिले, ज्यात त्यांनी सुवर्ण मंदिरातून दहशतवाद्यांना बाहेर काढण्यासाठी महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावली. त्यांच्या अनेक कारवाया आजही गोपनीय आहेत. 🕵��♂️🤫

इंटेलिजन्स ब्युरो (IB) मधील योगदान
१९८७ मध्ये डोवाल इंटेलिजन्स ब्युरो (IB) मध्ये रुजू झाले आणि त्यांनी तेथे विविध महत्त्वाच्या पदांवर काम केले. २००४ मध्ये ते इंटेलिजन्स ब्युरोचे (IB) संचालक म्हणून निवृत्त झाले. आयबीमध्ये असताना त्यांनी देशांतर्गत सुरक्षा आणि दहशतवादविरोधी कारवायांमध्ये मोठे योगदान दिले. त्यांचे रणनीतिक नियोजन आणि माहिती गोळा करण्याची क्षमता अद्वितीय होती. 📊🧠

राष्ट्रीय सुरक्षा सल्लागार (NSA) पद
२०१४ मध्ये पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांच्या सरकारने अजित डोवाल यांची भारताचे राष्ट्रीय सुरक्षा सल्लागार (NSA) म्हणून नियुक्ती केली. हे पद भारताच्या परराष्ट्र संबंध आणि सुरक्षा धोरणांमध्ये अत्यंत महत्त्वाचे आहे. एनएसए म्हणून त्यांनी अनेक महत्त्वपूर्ण धोरणात्मक निर्णय घेण्यात महत्त्वाची भूमिका बजावली आहे. 🇮🇳🏛�

प्रमुख धोरणात्मक निर्णय आणि सुरक्षा आव्हाने
एनएसए म्हणून डोवाल यांनी भारताच्या सुरक्षेसाठी अनेक कठोर आणि महत्त्वाचे निर्णय घेतले आहेत:

सर्जिकल स्ट्राईक (२०१६): पाकिस्तानमधील दहशतवादी तळांवर केलेल्या सर्जिकल स्ट्राईकमध्ये त्यांची महत्त्वपूर्ण भूमिका होती.

बालाकोट एअरस्ट्राइक (२०१९): पुलवामा हल्ल्यानंतर केलेल्या या एअरस्ट्राइकमध्येही त्यांच्या रणनीतीचा मोठा वाटा होता.

जम्मू-काश्मीरमधील कलम ३७० रद्द करणे: या निर्णयामध्ये डोवाल यांनी काश्मीरमधील सुरक्षा परिस्थिती हाताळण्यात आणि शांतता राखण्यात महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावली.

चीनसोबतच्या सीमा विवादांमध्ये भूमिका: चीनसोबतच्या सीमा प्रश्नांवर त्यांनी भारताची भूमिका ठामपणे मांडली.

सायबर सुरक्षा आणि अंतर्गत सुरक्षा: या क्षेत्रांमध्येही त्यांनी भारताला मजबूत करण्यासाठी प्रयत्न केले. 🛡�💣

पुरस्कार आणि सन्मान
अजित डोवाल यांना त्यांच्या अद्वितीय सेवेसाठी अनेक पुरस्कारांनी सन्मानित करण्यात आले आहे. १९८८ मध्ये त्यांना 'कीर्ती चक्र' हा भारताचा दुसरा सर्वोच्च शांतताकालीन शौर्य पुरस्कार प्रदान करण्यात आला. (हा पुरस्कार लष्करी कर्मचाऱ्यांव्यतिरिक्त नागरिकांनाही दिला जातो). असे शौर्य पदक मिळवणारे ते पहिले पोलीस अधिकारी होते. 🏆🏅

रणनीतिक विचार आणि कठोर निर्णयक्षमता
डोवाल हे त्यांच्या आक्रमक पण विचारपूर्वक रणनीतीसाठी ओळखले जातात. ते समस्यांना मुळापासून सोडवण्यावर विश्वास ठेवतात आणि कठोर निर्णय घेण्यास ते कचरत नाहीत. त्यांच्याकडे जागतिक भू-राजकीय परिस्थितीचे सखोल ज्ञान आहे, ज्यामुळे ते भारतासाठी सर्वोत्तम सुरक्षा धोरणे आखू शकतात. 💡💪

निष्कर्ष आणि समारोप
अजित डोवाल हे भारताच्या राष्ट्रीय सुरक्षेचे एक अविभाज्य अंग बनले आहेत. त्यांच्या गुप्तचर कारवायांपासून ते राष्ट्रीय सुरक्षा सल्लागारपदापर्यंतचा त्यांचा प्रवास हा निस्वार्थ सेवा, धैर्य आणि राष्ट्रभक्तीचे प्रतीक आहे. त्यांनी भारताला अनेक आव्हानांमधून बाहेर काढले आहे आणि आजही ते देशाच्या सुरक्षेसाठी अथकपणे काम करत आहेत. त्यांचे जीवन हे प्रत्येक भारतीयासाठी प्रेरणास्रोत आहे.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-04.08.2025-सोमवार. 
===========================================