नीलम संजीवा रेड्डी (१९१३) - साधेपणाचे प्रतीक आणि भारताचे सहावे राष्ट्रपती -1-👨

[Atul Kaviraje]

नीलम संजीवा रेड्डी (१९१३) - भारताचे सहावे राष्ट्रपती. ते आंध्र प्रदेशचे पहिले मुख्यमंत्री देखील होते आणि त्यांच्या साध्या राहणीमानासाठी व प्रशासकीय कौशल्यासाठी ओळखले जातात.

नीलम संजीवा रेड्डी (१९१३) - साधेपणाचे प्रतीक आणि भारताचे सहावे राष्ट्रपती 🇮🇳👨‍राष्ट्रपति-

परिचय

नीलम संजीवा रेड्डी (जन्म: १३ मे १९१३, इल्लूरु, अनंतपूर जिल्हा, आंध्र प्रदेश; मृत्यू: १ जून १९९६, बंगळूरु) हे भारताचे सहावे राष्ट्रपती होते. ते १९७७ ते १९८२ पर्यंत या पदावर होते. आंध्र प्रदेश राज्याचे पहिले मुख्यमंत्री म्हणूनही त्यांनी काम केले. त्यांच्या साध्या राहणीमानासाठी, प्रामाणिकपणासाठी आणि कुशल प्रशासकीय कौशल्यासाठी ते ओळखले जातात. त्यांचे जीवन सार्वजनिक सेवेला समर्पित होते.

प्रारंभिक जीवन आणि शिक्षण
नीलम संजीवा रेड्डी यांचा जन्म आंध्र प्रदेशातील अनंतपूर जिल्ह्यातील इल्लूरु या गावात एका शेतकरी कुटुंबात झाला. त्यांनी आपले प्रारंभिक शिक्षण कलाहस्ती येथील थेओसोफिकल हायस्कूलमधून घेतले. त्यानंतर, त्यांनी अनंतपूर येथील आर्ट्स कॉलेजमध्ये (आता श्री वेणुगोपालस्वामी आर्ट्स अँड सायन्स कॉलेज) शिक्षण घेतले. मात्र, महात्मा गांधींच्या विचारांनी प्रभावित होऊन त्यांनी आपले शिक्षण अर्ध्यावर सोडून स्वातंत्र्य चळवळीत भाग घेतला. 🎓✊

स्वातंत्र्य संग्रामातील सहभाग
रेड्डी हे गांधीवादी विचारांचे खंदे समर्थक होते. १९३१ मध्ये ते स्वातंत्र्य संग्रामात सक्रियपणे सहभागी झाले. त्यांनी सविनय कायदेभंग आंदोलन आणि भारत छोडो आंदोलन यांसारख्या प्रमुख आंदोलनांमध्ये भाग घेतला. त्यांना अनेक वेळा ब्रिटिश सरकारने तुरुंगवासात टाकले. त्यांची देशासाठी असलेली निष्ठा आणि त्याग अतुलनीय होता. 🇮🇳⛓️

आंध्र प्रदेशाचे पहिले मुख्यमंत्री
१९५३ मध्ये, आंध्र राज्याची निर्मिती झाल्यावर, नीलम संजीवा रेड्डी आंध्र प्रदेशचे पहिले उपमुख्यमंत्री बनले. पुढे, १९५६ मध्ये आंध्र प्रदेशाची स्थापना झाल्यावर ते राज्याचे पहिले मुख्यमंत्री बनले. त्यांनी दोन वेळा या पदाची जबाबदारी सांभाळली (१९५६-१९६० आणि १९६२-१९६४). मुख्यमंत्री म्हणून त्यांनी राज्याच्या विकासासाठी, विशेषतः कृषी आणि सिंचन क्षेत्रात, महत्त्वपूर्ण काम केले. त्यांच्या कार्यकाळात अनेक मोठे प्रकल्प सुरू झाले. 👨‍मुख्यमंत्री💧

केंद्रीय मंत्री आणि राजकीय प्रवास
राज्य पातळीवर यशस्वीपणे काम केल्यानंतर, नीलम संजीवा रेड्डी यांनी केंद्र सरकारमध्ये प्रवेश केला. त्यांनी केंद्रीय पोलाद आणि खाण मंत्री (१९६४-६६), परिवहन, विमान वाहतूक, पर्यटन आणि जहाजबांधणी मंत्री (१९६६-६७) यांसारख्या विविध मंत्रालयांची जबाबदारी सांभाळली. त्यांचे प्रशासकीय कौशल्य आणि कठोर परिश्रम यामुळे ते केंद्र सरकारमध्येही प्रभावी ठरले. 🏛�💼

लोकसभेचे अध्यक्ष (१९७७)
१९७७ मध्ये, जनता पक्षाचे सरकार आल्यानंतर, नीलम संजीवा रेड्डी यांची लोकसभेचे अध्यक्ष म्हणून निवड झाली. हे पद त्यांनी केवळ काही महिन्यांसाठीच भूषवले, कारण लवकरच त्यांना राष्ट्रपती पदासाठी नामांकन मिळाले. लोकसभेचे अध्यक्ष म्हणून त्यांनी सभागृहाचे कामकाज निष्पक्षपणे चालवले.  gavel

भारताचे सहावे राष्ट्रपती (बिनविरोध निवड)
१९७७ मध्ये, ते बिनविरोध भारताचे सहावे राष्ट्रपती म्हणून निवडून आले. भारतीय इतिहासात असे घडण्याची ही दुसरी वेळ होती. (पहिले डॉ. सर्वपल्ली राधाकृष्णन). राष्ट्रपती म्हणून त्यांचा कार्यकाळ (१९७७-१९८२) अनेक राजकीय उलथापालथींचा साक्षीदार होता, कारण या काळात अनेक सरकारे बदलली. राष्ट्रपती म्हणून त्यांनी आपली संवैधानिक भूमिका अत्यंत सन्मानाने आणि निष्पक्षपणे पार पाडली. 👨‍राष्ट्रपति🇮🇳

साधेपणा आणि प्रामाणिकपणा
नीलम संजीवा रेड्डी त्यांच्या साध्या राहणीमानासाठी आणि प्रामाणिकपणासाठी खूप ओळखले जात होते. राष्ट्रपतीपदावर असतानाही त्यांनी सरकारी खर्चात कपात केली आणि अनावश्यक दिखावा टाळला. त्यांचे जीवन गांधीवादी मूल्यांवर आधारित होते. त्यांनी सार्वजनिक जीवनात नेहमीच नैतिक मूल्यांना प्राधान्य दिले. 💖🏡

निष्कर्ष आणि समारोप
नीलम संजीवा रेड्डी हे भारतीय राजकारणातील एक आदर्श व्यक्तिमत्त्व होते, ज्यांनी आपले संपूर्ण जीवन देशाची आणि जनतेची सेवा करण्यासाठी समर्पित केले. आंध्र प्रदेशचे पहिले मुख्यमंत्री असो किंवा भारताचे राष्ट्रपती, त्यांनी प्रत्येक भूमिकेत आपल्या प्रशासकीय कौशल्याची आणि नैतिक मूल्यांची छाप पाडली. त्यांचे साधे आणि प्रामाणिक जीवन आजही अनेक राजकीय कार्यकर्त्यांना प्रेरणा देते. त्यांचे नाव भारताच्या इतिहासात आदराने घेतले जाईल.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-05.08.2025-मंगळवार.
===========================================