मोतीलाल नेहरू (१८६१) - एक प्रमुख भारतीय स्वातंत्र्यसैनिक, वकील-1-⚖️🇮🇳✊🗣️🏛️🚩

[Atul Kaviraje]

मोतीलाल नेहरू (१८६१) - एक प्रमुख भारतीय स्वातंत्र्यसैनिक, वकील आणि भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसचे अध्यक्ष. ते भारताचे पहिले पंतप्रधान पंडित जवाहरलाल नेहरू यांचे वडील होते.

मोतीलाल नेहरू (१८६१) - एक प्रमुख भारतीय स्वातंत्र्यसैनिक, वकील आणि भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसचे अध्यक्ष-

दिनांक: ६ ऑगस्ट

मोतीलाल नेहरू (१८६१-१९३१) हे भारतीय स्वातंत्र्यलढ्यातील एक असे तेजस्वी व्यक्तिमत्व होते, ज्यांनी केवळ एक कुशल वकील म्हणून नव्हे, तर एक दूरदृष्टीचे नेते आणि भारताचे पहिले पंतप्रधान पंडित जवाहरलाल नेहरू यांचे वडील म्हणूनही इतिहासात आपली वेगळी ओळख निर्माण केली. त्यांचे जीवन, त्याग आणि योगदान हे भारताच्या स्वातंत्र्यसंग्रामाच्या पावन गाथेचा अविभाज्य भाग आहे. त्यांच्या कार्याचे आणि विचारांचे महत्त्व समजून घेण्यासाठी त्यांच्या जीवनातील विविध पैलूंचे सविस्तर विश्लेषण करणे आवश्यक आहे.

1. परिचय: एक प्रभावशाली कायदेपंडित आणि दूरदृष्टीचे नेते ⚖️🇮🇳
मोतीलाल नेहरू यांचा जन्म ६ मे १८६१ रोजी आग्रा येथे झाला. ते एका प्रतिष्ठित काश्मिरी पंडित कुटुंबातील होते. त्यांचे शिक्षण केंब्रिज विद्यापीठात झाले आणि तेथून त्यांनी कायद्याचे शिक्षण घेतले. भारतात परतल्यानंतर त्यांनी अलाहाबाद उच्च न्यायालयात वकिली सुरू केली आणि अल्पावधीतच ते भारतातील सर्वात यशस्वी आणि नावाजलेल्या वकिलांपैकी एक बनले. त्यांची वक्तृत्वकला, कायद्याचे सखोल ज्ञान आणि तर्कशुद्ध मांडणी करण्याची क्षमता अद्वितीय होती. त्यांनी ब्रिटिश साम्राज्याविरुद्ध कायदेशीर लढाईत अनेक महत्त्वपूर्ण प्रकरणे हाताळली, ज्यामुळे त्यांना खूप प्रसिद्धी मिळाली.

2. स्वातंत्र्यसंग्रामातील प्रवेश आणि सुरुवातीचे योगदान ✊🗣�
१९०७ पर्यंत मोतीलाल नेहरू यांची गणना ब्रिटिश राजवटीचे समर्थक म्हणून केली जात होती, कारण ते पाश्चात्त्य जीवनशैलीचे पुरस्कर्ते होते. मात्र, १९०७ नंतर त्यांच्या विचारांत बदल होऊ लागले आणि ते स्वातंत्र्य चळवळीकडे आकर्षित झाले. १९१९ मध्ये जालियनवाला बाग हत्याकांडानंतर त्यांचा ब्रिटिश सरकारवरील विश्वास पूर्णपणे उडाला. या घटनेने त्यांना स्वातंत्र्याच्या लढ्यात सक्रियपणे सहभागी होण्यास प्रवृत्त केले. त्यांनी आपली आलिशान वकिली सोडून दिली आणि आपले सर्वस्व देशासाठी अर्पण केले.

3. भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसचे अध्यक्षपद 🏛�🚩
मोतीलाल नेहरू यांनी दोन वेळा भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसचे अध्यक्षपद भूषवले:

१९१९, अमृतसर अधिवेशन: जालियनवाला बाग हत्याकांडानंतरच्या तणावपूर्ण वातावरणात त्यांनी काँग्रेसचे नेतृत्व केले आणि असहकार चळवळीची पायाभरणी केली.

१९२८, कलकत्ता अधिवेशन: याच अधिवेशनात त्यांनी 'नेहरू रिपोर्ट' सादर केला, ज्याने भारतासाठी पूर्ण स्वराज्याची मागणी केली.

या दोन्ही कार्यकाळात त्यांनी काँग्रेसला दिशा दिली आणि स्वातंत्र्यलढ्याला एक मजबूत पाया दिला.

4. नेहरू रिपोर्ट (१९२८) - स्वराज्याकडे पहिले पाऊल 📄📜
१९२८ मध्ये, भारतमंत्र्याने भारताला स्वतःचे संविधान तयार करण्याचे आव्हान दिले. या आव्हानाला प्रतिसाद म्हणून, मोतीलाल नेहरूंच्या अध्यक्षतेखाली एक समिती स्थापन करण्यात आली, ज्याने 'नेहरू रिपोर्ट' सादर केला. या रिपोर्टमध्ये भारतासाठी 'वसाहती स्वराज्य' (Dominion Status) आणि मूलभूत अधिकारांची मागणी करण्यात आली होती. जरी काँग्रेसच्या काही नेत्यांनी पूर्ण स्वराज्याची मागणी केली असली, तरी नेहरू रिपोर्ट हा भारताच्या संवैधानिक विकासातील एक महत्त्वाचा टप्पा मानला जातो. हा रिपोर्ट भविष्यातील भारतीय संविधानाचा एक महत्त्वाचा आधार बनला.

5. असहकार चळवळीतील सक्रिय सहभाग 🚫✋
महात्मा गांधींनी सुरू केलेल्या असहकार चळवळीत मोतीलाल नेहरू यांनी सक्रिय सहभाग घेतला. त्यांनी आपली प्रचंड यशस्वी वकिली सोडून दिली, परदेशी वस्तूंचा त्याग केला आणि खादीचा स्वीकार केला. त्यांनी आपल्या कुटुंबालाही या चळवळीत सहभागी करून घेतले, ज्यामुळे त्यांच्या प्रतिमेला अधिक बळकटी मिळाली. या चळवळीमुळे त्यांना अनेक वेळा तुरुंगवास भोगावा लागला.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-06.08.2025-बुधवार.
===========================================