संत सेना महाराज-संताचा समाज करी नामघोष। श्रवणांनी दोन जातील गा-1-

[Atul Kaviraje]

                          "संत चरित्र"
                         ------------

        संत सेना महाराज-

श्री निवृत्ती, ज्ञानदेव, सोपानकाका, मुक्ताई ही चाराही भावंडे वारकरी पंथातील भक्तांसाठी (आदराची) श्रद्धास्थाने आहेत. संत सेनामहाराजांनी या सर्व संतांना वेगवेगळ्या देव-देवतांची नावे देऊन त्यांचा आदराने महिमा वर्णन केला आहे. शिव, विष्णू, ब्रह्म, आदिमाया या सर्वांचा आळंदीला निवास आहे. येथे पंढरीच्या पांडुरंगाने संपूर्ण जगाला तारण्यासाठी येथे तीर्थक्षेत्र निर्माण केले आहे.

 सेनाजींनी योगी चांगदेवांचा उल्लेख केवळ मुक्ताबाईंच्या संदर्भात केलेला विसतो. स्वतंत्र असा संदर्भ चांगदेवांचा दिसत नाही. संत नामदेवांबद्दल त्यांनी एकच पद लिहिले आहे; परंतु नामदेवांच्या समकालीन संतांमध्ये गोरा कुंभार, जनाबाई, चोखामेळा यांचा कोठेही अभंगात उल्लेख दिसत नाही. तसेच उत्तर भारतीय संतांचा सुद्धा त्यांच्या मराठी अभंगरचनेत नामनिर्देश केलेला आढळत

 नाही.

 संत सेनाजींना संतांच्या कृपेमुळे श्रवण, कीर्तन, भजन, पूजन यासारखी भक्तीमार्गाची साधने प्राप्त होतात, त्यामुळे ते अतिशय आनंदी राहतात. संतांच्या सहवासाने काय प्राप्त होते ?

      "संताचा समाज करी नामघोष। श्रवणांनी दोन जातील गा ॥"

     "संत जे बोलती अमृतवचन। शुद्ध अंतःकरण होईल गा॥"

संत सेना महाराजांच्या अभंगाचा सखोल भावार्थ

**प्रस्तावना**

संत सेना महाराज हे वारकरी संप्रदायातील एक थोर संत होते. त्यांच्या अभंगातून त्यांनी समाजाला नीती, भक्ती आणि वैराग्याचा संदेश दिला. त्यांच्या अभंगांमध्ये साधेपणा असला तरी त्यांचा अर्थ अत्यंत सखोल आणि मानवी जीवनाला दिशा देणारा आहे. आपण आता त्यांनी रचलेल्या दोन अभंगांचा सखोल अर्थ पाहू.

### **अभंग १: "संताचा समाज करी नामघोष। श्रवणांनी दोन जातील गा ॥"**

**अर्थ:**
या अभंगाच्या पहिल्या ओळीत संत सेना महाराज सांगतात की संतांचा समाज म्हणजे साधू-संतांचा समुदाय, जो नेहमी देवाच्या नामाचा घोष करतो. इथे **नामघोष** म्हणजे मोठ्या भक्तिभावाने देवाचे नामस्मरण करणे. दुसऱ्या ओळीत संत म्हणतात की, जर आपण अशा संतांच्या समाजातील नामघोष ऐकला, तर आपल्या आयुष्यातील दोन गोष्टी दूर होतील. त्या दोन गोष्टी म्हणजे 'पाप' आणि 'ताप'.

* **पाप:** आपण नकळतपणे केलेल्या वाईट कृत्यांना पाप म्हणतात. माणसाच्या मनात लोभ, मोह, मत्सर यांसारख्या भावना असतात, ज्या त्याला चुकीच्या कामांकडे प्रवृत्त करतात. यामुळे तो पापात अडकतो.
* **ताप:** याचा अर्थ फक्त शारीरिक ताप नाही, तर मानसिक वेदना, दु:ख आणि संकटांना देखील 'ताप' म्हटले जाते.

**विस्तृत विवेचन:**
संत सेना महाराज इथे सांगत आहेत की, ज्या समाजात साधू-संत एकत्र येऊन देवाचे नामस्मरण करतात, तो समाज एक प्रकारे शुद्ध आणि पवित्र ऊर्जा निर्माण करतो. अशा ठिकाणी गेल्यास आणि नामघोष श्रवण केल्यास आपल्या मनातील नकारात्मक विचार, वाईट भावना आणि पाप करण्याची प्रवृत्ती आपोआप कमी होते. हे नामसंकीर्तन केवळ एक धार्मिक क्रिया नाही, तर ती एक प्रकारची मानसिक आणि आत्मिक शुद्धीकरणाची प्रक्रिया आहे.

**उदाहरण:**
समजा एखाद्या व्यक्तीच्या मनात खूप राग आहे आणि तो नेहमी चिडचिड करतो. अशा व्यक्तीने जर संतांच्या कीर्तनात किंवा भजन-मंडळात जाऊन नामस्मरण ऐकले, तर त्या भजनाच्या सकारात्मक लहरींमुळे त्याच्या मनाला शांती मिळेल. हळूहळू त्याचा राग कमी होईल आणि त्याला आत्मिक समाधान वाटेल. हेच 'ताप' दूर होण्याचे एक उदाहरण आहे. त्याचप्रमाणे, चांगल्या लोकांच्या संगतीत राहिल्याने आपली बुद्धी शुद्ध होते आणि आपण पाप करण्याची प्रवृत्ती टाळतो. हे 'पाप' दूर होण्याचे उदाहरण आहे.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-07.08.2025-गुरुवार.
===========================================