एम. एस. सुब्बलक्ष्मी (१९१६) - 'भारतरत्न' पुरस्काराने सन्मानित-1🎶🌟🇮🇳🙏🧘‍♀️🌎

[Atul Kaviraje]

एम. एस. सुब्बलक्ष्मी (१९१६) - 'भारतरत्न' पुरस्काराने सन्मानित, कर्नाटकी शास्त्रीय संगीतातील एक महान गायिका.

दिनांक: ७ ऑगस्ट

एम. एस. सुब्बलक्ष्मी, ज्यांना 'भारतरत्न' या सर्वोच्च नागरी पुरस्काराने सन्मानित करण्यात आले होते, या कर्नाटकी शास्त्रीय संगीताच्या एक महान गायिका होत्या. त्यांचा जन्म ७ ऑगस्ट १९१६ रोजी मदुराई, तामिळनाडू येथे झाला. त्यांच्या मधुर आवाजाने, भक्तीमय गायकीने आणि अजोड प्रतिभेने त्यांनी केवळ भारतालाच नव्हे, तर संपूर्ण जगाला मंत्रमुग्ध केले. त्यांच्या संगीताने लाखो लोकांच्या हृदयाला स्पर्श केला आणि त्यांना 'संगीताची राणी' म्हणून ओळखले जाऊ लागले. त्यांचे जीवन, त्यांची कला आणि त्यांचे योगदान हे भारतीय सांस्कृतिक वारशाचा एक अविभाज्य भाग आहे.

1. परिचय: संगीत क्षेत्रातील एक अलौकिक प्रतिभा 🎶🌟
एम. एस. सुब्बलक्ष्मी यांचा जन्म एका संगीतपरंपरा असलेल्या कुटुंबात झाला होता. त्यांच्या आई, षण्मुकवदिवू अम्माल, एक विणा वादक होत्या आणि त्यांच्याकडूनच सुब्बलक्ष्मी यांना संगीताचे प्राथमिक धडे मिळाले. लहानपणापासूनच त्यांना संगीताची उपजत देणगी होती आणि त्यांचा आवाज अत्यंत मधुर होता. त्यांनी वयाच्या ११ व्या वर्षी सार्वजनिकरित्या गायन केले आणि लवकरच त्यांची प्रतिभा सर्वदूर पसरली. त्यांनी अनेक गुरूंकडून कर्नाटकी शास्त्रीय संगीताचे सखोल ज्ञान घेतले.

2. कर्नाटकी शास्त्रीय संगीतातील योगदान 🎵🇮🇳
सुब्बलक्ष्मी यांनी कर्नाटकी शास्त्रीय संगीताला जागतिक स्तरावर नेण्यात मोलाचे योगदान दिले. त्यांनी अनेक राग आणि तालांमध्ये निपुणता मिळवली होती. त्यांच्या गायकीमध्ये भक्ती, शुद्धता आणि पारंपरिकता यांचा अनोखा संगम होता. त्यांनी अनेक देवदेवतांवर आधारित भजने आणि कीर्तने गायली, ज्यामुळे त्यांचे संगीत केवळ श्रवणीयच नव्हे तर आध्यात्मिकदृष्ट्याही प्रेरणादायी ठरले. त्यांचे प्रत्येक सादरीकरण हे एक आध्यात्मिक अनुभव असायचा.

3. 'भक्तिमय' गायकी आणि आध्यात्मिक प्रभाव 🙏🧘�♀️
एम. एस. सुब्बलक्ष्मी यांची सर्वात मोठी ओळख म्हणजे त्यांची भक्तिमय गायकी. त्यांनी अनेक धार्मिक स्तोत्रे, भजने आणि कीर्तने गायली, ज्यामुळे त्यांचा आवाज थेट देवाशी संवाद साधत असल्याचा अनुभव श्रोत्यांना येत असे. विशेषतः, 'वेंकटेश सुप्रभातम' आणि 'भज गोविंदम' या त्यांच्या रचनांनी लाखो लोकांच्या मनात घर केले. त्यांच्या गायनातून निर्माण होणारी शांती आणि पवित्रता आजही अनेकांना आध्यात्मिक समाधान देते.

4. आंतरराष्ट्रीय स्तरावर भारताचे प्रतिनिधित्व 🌎🎤
सुब्बलक्ष्मी यांनी भारताचे प्रतिनिधित्व करत अनेक आंतरराष्ट्रीय मंचांवर आपली कला सादर केली. १९६६ मध्ये त्यांनी संयुक्त राष्ट्र संघात (UN) गायन केले, ज्यामुळे भारतीय संस्कृती आणि संगीताला जागतिक स्तरावर ओळख मिळाली. तसेच, त्यांनी लंडनच्या रॉयल अल्बर्ट हॉलमध्ये (Royal Albert Hall) आणि न्यूयॉर्कमधील कार्नेगी हॉलमध्येही (Carnegie Hall) सादरीकरण केले. त्यांच्या या कामगिरीने भारताचे सांस्कृतिक प्रतिनिधित्व केले आणि जगभरातून कौतुक मिळवले.

5. 'भारतरत्न' पुरस्कार आणि इतर सन्मान 🏅🏆
एम. एस. सुब्बलक्ष्मी यांना १९९८ मध्ये भारताचा सर्वोच्च नागरी पुरस्कार 'भारतरत्न' प्रदान करण्यात आला. याव्यतिरिक्त, त्यांना अनेक प्रतिष्ठित पुरस्कारांनी सन्मानित करण्यात आले, जसे की:

पद्मभूषण (१९५४)

संगीत नाटक अकादमी पुरस्कार (१९५६)

पद्मविभूषण (१९७५)

रमेश्र्वम प्रतिष्ठान पुरस्कार (Ramon Magsaysay Award) (१९७४) – या पुरस्काराने सन्मानित होणाऱ्या त्या पहिल्या भारतीय संगीतकार होत्या.

या पुरस्कारांनी त्यांच्या असामान्य प्रतिभेला आणि योगदानाला अधिकृतपणे मान्यता मिळाली.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-07.08.2025-गुरुवार.
===========================================