संत सेना महाराज-संत जगी आहे थोर। अज्ञानी उद्धरली फार-2

[Atul Kaviraje]

                          "संत चरित्र"
                         ------------

        संत सेना महाराज-

२. 'अज्ञानी उद्धरली फार॥'

अर्थ: 'अज्ञानी' म्हणजे ज्यांना आत्मज्ञान नाही, जे अज्ञानाच्या अंधारात आहेत. 'उद्धरली' म्हणजे त्यांना मुक्ती मिळाली, त्यांचे जीवन सार्थक झाले. या ओळीचा अर्थ असा की, संतांच्या कृपेमुळे अनेक अज्ञानी लोकांचा उद्धार झाला, त्यांना मोक्ष मिळाला.

विस्तृत विवेचन:

अज्ञानाचा नाश: संतांनी आपल्या वाणीने, कृतीने आणि अस्तित्वाने अज्ञानाचा अंधार दूर केला. त्यांनी लोकांना सांगितले की, खरा देव मंदिरात नाही, तर आपल्या आत आहे. परमेश्वराची प्राप्ती करण्यासाठी केवळ भक्ती आणि सद्विचार पुरेसे आहेत. संतांनी लोकांना स्वतःच्या आत्म्याला ओळखण्याचा मार्ग दाखवला. उदाहरणार्थ, संत नामदेव आणि संत तुकाराम यांच्या भजनांनी आणि अभंगांनी अनेक लोकांना भक्तीमार्गाकडे आकर्षित केले. ज्यांना वेदांचे ज्ञान नव्हते, ते लोकही संतांच्या शिकवणीतून ज्ञानी झाले.

पातक्यांचा उद्धार: संतांनी समाजातील वाईट लोकांना, ज्यांना पापी मानले जाते, त्यांनाही आपल्या कृपेने तारले. त्यांनी कोणत्याही माणसाला तुच्छ मानले नाही, तर त्याला प्रेमाने आणि उपदेशाने योग्य मार्गावर आणले. उदाहरणार्थ, संत वाल्मिकी, जो आधी एक दरोडेखोर होता, तो संतांच्या संगतीत आल्यामुळे महान ऋषी बनला आणि त्याने 'रामायण' महाकाव्य लिहिले. संतांनी अशा अनेक लोकांना पश्चात्तापाची संधी दिली आणि त्यांच्या जीवनाला नवी दिशा दिली.

साक्षात्काराची अनुभूती: संतांच्या संगतीत राहिल्यामुळे सामान्य लोकांनाही भगवंताची अनुभूती झाली. संतांनी लोकांना नामस्मरणाचे महत्त्व पटवून दिले. विठ्ठलाचे नाम मुखात घेतल्याने कसे मोक्ष मिळतो, हे त्यांनी सोप्या भाषेत सांगितले. संत ज्ञानेश्वरांनी आपल्या भावंडांना आणि अनेक शिष्यांना अध्यात्मिक अनुभूती दिली.

समारोप आणि निष्कर्ष (Samarop ani Nishkarsha)
संत सेना महाराजांच्या या अभंगातून संतांचे महत्त्व अधोरेखित होते. संत हे केवळ उपदेश देणारे व्यक्ती नसून, ते समाजाला योग्य दिशा देणारे दीपस्तंभ आहेत. त्यांच्या कृपेमुळे अज्ञानाचा नाश होतो, वाईट प्रवृत्ती दूर होतात आणि माणसाचे जीवन सार्थक होते.

निष्कर्ष:

संतांचे कार्य हे वैश्विक आहे: संतांनी केवळ एका विशिष्ट समाजासाठी नाही, तर संपूर्ण मानवजातीसाठी कार्य केले. त्यांचे उपदेश आजही तितकेच प्रासंगिक आहेत.

संत हे समाजाचे आधारस्तंभ: जेव्हा समाज अज्ञानाच्या, विषमतेच्या आणि दुःखाच्या गर्तेत असतो, तेव्हा संतच त्याला बाहेर काढतात.

संतांची कृपा हीच खरी संपत्ती: संतांच्या कृपेमुळेच माणसाला आत्मज्ञान मिळते आणि तो मोक्षमार्गाकडे जातो.

या दोन ओळींमध्ये संत सेना महाराजांनी संतांचे थोरपण आणि त्यांची कृपा, या दोन महत्त्वाच्या गोष्टींचा सहज आणि सुंदर संगम साधला आहे. हा अभंग आपल्याला संतांच्या शिकवणीनुसार जीवन जगण्याची प्रेरणा देतो.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-08.08.2025-शुक्रवार.
===========================================