शिवाजी सावंत: मराठी ऐतिहासिक कादंबरीचे शिल्पकार-1-

[Atul Kaviraje]

शिवाजी सावंत (१९४०) - प्रसिद्ध मराठी कादंबरीकार, ज्यांनी 'मृत्युंजय', 'छावा' आणि 'युगंधर' यांसारख्या ऐतिहासिक कादंबऱ्या लिहिल्या.

शिवाजी सावंत: मराठी ऐतिहासिक कादंबरीचे शिल्पकार-

आज 10 ऑगस्ट रोजी आपण मराठी साहित्यातील एक अग्रगण्य नाव, ज्यांनी आपल्या लेखणीने इतिहासाला जिवंत केले, असे प्रसिद्ध कादंबरीकार शिवाजी सावंत (१९४०-२००२) यांना आदराने स्मरण करत आहोत. ✍️📜 त्यांच्या 'मृत्युंजय', 'छावा', आणि 'युगंधर' यांसारख्या ऐतिहासिक कादंबऱ्यांनी मराठी वाचकांच्या मनावर अधिराज्य गाजवले. या लेखात आपण त्यांच्या जीवनप्रवासाचे, साहित्यिक योगदानाचे आणि त्यांच्या अजरामर लेखणीचे सविस्तर विवेचन करणार आहोत.

1. प्रस्तावना 🇮🇳
शिवाजी सावंत हे नाव मराठी साहित्यविश्वात आदराने घेतले जाते. त्यांनी महाभारतातील आणि मराठा साम्राज्यातील महान व्यक्तिमत्त्वांवर आधारित कादंबऱ्या लिहून वाचकांना इतिहासाच्या खोलवर नेले. त्यांची भाषाशैली, पात्रांचे मानसशास्त्रीय विश्लेषण आणि ऐतिहासिक घटनांचे प्रभावी चित्रण हे त्यांच्या लेखनाचे वैशिष्ट्य होते. त्यांनी केवळ ऐतिहासिक कथा सांगितल्या नाहीत, तर त्यातील मानवी पैलू, संघर्ष आणि भावनांनाही तितक्याच ताकदीने मांडले.

2. प्रारंभिक जीवन आणि शिक्षण 📚
शिवाजी सावंत यांचा जन्म 31 ऑगस्ट 1940 रोजी कोल्हापूर जिल्ह्यातील राधानगरी तालुक्यातील घोटवडे या गावात झाला. त्यांचे शिक्षण कोल्हापूर येथे झाले. शिक्षण पूर्ण झाल्यावर त्यांनी सुरुवातीला शिक्षकी पेशा स्वीकारला आणि नंतर कोल्हापूर महापालिकेतही काम केले. 🧑�🏫 त्यांची इतिहासाची आवड आणि संशोधक वृत्ती त्यांना लेखनाकडे घेऊन गेली.

3. 'मृत्युंजय': एक मैलाचा दगड 🌟
शिवाजी सावंत यांना खरी ओळख मिळाली ती 1967 साली प्रकाशित झालेल्या त्यांच्या 'मृत्युंजय' या महाकादंबरीमुळे. ही कादंबरी महाभारतातील महान योद्धा कर्ण याच्या जीवनावर आधारित आहे. 🏹 कर्णाच्या संघर्षाचे, त्याच्या शौर्याचे, त्याच्या दानशूरपणाचे आणि त्याच्या दुर्दैवी जीवनाचे अत्यंत प्रभावी आणि हृदयस्पर्शी चित्रण सावंत यांनी केले आहे. 'मृत्युंजय'ने मराठी साहित्यात एक नवा अध्याय सुरू केला आणि ती आजवरची सर्वाधिक वाचली गेलेली आणि प्रशंसिली गेलेली मराठी कादंबरी मानली जाते. 📖 या कादंबरीने त्यांना अफाट लोकप्रियता मिळवून दिली.

4. 'छावा': मराठा इतिहासाचा गौरव 🐅
'मृत्युंजय' नंतर शिवाजी सावंत यांनी मराठा इतिहासाकडे लक्ष वेधले. छत्रपती शिवाजी महाराजांचे पुत्र संभाजी महाराज यांच्या जीवनावर आधारित 'छावा' ही त्यांची कादंबरी 1980 मध्ये प्रकाशित झाली. 🛡� या कादंबरीत त्यांनी संभाजी महाराजांचे शौर्य, दूरदृष्टी आणि त्यांच्यावरील अन्यायाचे अत्यंत प्रभावी चित्रण केले. 'छावा'ने संभाजी महाराजांच्या जीवनातील अनेक अनुत्तरित प्रश्नांना वाचा फोडली आणि त्यांच्या प्रतिमेला न्याय दिला.

5. 'युगंधर': कृष्णाचे अद्भुत जीवन 🧘�♂️
महाभारतातील भगवान कृष्णाच्या जीवनावर आधारित 'युगंधर' ही त्यांची आणखी एक गाजलेली कादंबरी. 🪈 कृष्णाचे राजकीय चातुर्य, त्याचे तत्त्वज्ञान आणि त्याचे मानवी रूप सावंत यांनी या कादंबरीत उत्कृष्टपणे मांडले आहे. 'युगंधर'ने कृष्णाच्या व्यक्तिमत्त्वाचे विविध पैलू उलगडून दाखवले.

6. इतर उल्लेखनीय साहित्यकृती 📚
सावंत यांनी केवळ या तीनच नव्हे, तर इतरही अनेक ऐतिहासिक आणि सामाजिक विषयांवरील कादंबऱ्या, चरित्रे आणि ललित लेखन केले:

कौटिल्य: चाणक्याच्या जीवनावर आधारित.

अखेरचा संग्राम: स्वातंत्र्यवीर सावरकरांवर आधारित.

छावा (नाट्यरूपांतर): त्यांच्याच कादंबरीचे नाट्यरूपांतर.

कर्मयोगी: संत गाडगेबाबांच्या जीवनावर आधारित.

युद्ध (कथासंग्रह)

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-10.08.2025-रविवार.
===========================================