श्री काळभैरव यात्रा-नांदणी-तालुका-शिरोळ, जिल्हा-कोल्हापूर-📍🏞️🔱🗓️📜🚜🐂🌸🏺💪

[Atul Kaviraje]

श्री काळभैरव यात्रा-नांदणी-तालुका-शिरोळ, जिल्हा-कोल्हापूर-

श्री कालभैरव यात्रा, नांदणी: एक सविस्तर विवेचन-

श्री कालभैरव यांना भगवान शिवाचे एक क्रूर आणि शक्तिशाली रूप मानले जाते. ते क्षेत्रपाल (क्षेत्राचे रक्षक) म्हणून पूजले जातात आणि भक्तांना भय आणि अडथळ्यांपासून मुक्ती देतात. महाराष्ट्राच्या कोल्हापूर जिल्ह्यातील शिरोळ तालुक्यात असलेल्या नांदणी गावात, श्री कालभैरवांची यात्रा (उत्सव) मोठ्या उत्साहात आणि भक्तीने साजरी केली जाते. हा उत्सव केवळ धार्मिकच नाही, तर सामाजिक आणि सांस्कृतिक एकतेचे प्रतीक देखील आहे.

1. नांदणी गावाचा परिचय 📍
नांदणी गाव कोल्हापूर जिल्ह्याच्या शिरोळ तालुक्यात आहे, जे पंचगंगा नदी आणि कृष्णा नदीच्या संगमाजवळ वसलेले आहे. हे गाव हिरवळ, ऐतिहासिक मंदिरे आणि समृद्ध सांस्कृतिक वारशासाठी ओळखले जाते. श्री कालभैरव मंदिर या गावाचे मुख्य आकर्षण आहे. 🏞�

2. कालभैरव देवाचे महत्त्व 🔱
भगवान कालभैरव यांना न्याय आणि दंडाचे देवता म्हणून पूजले जाते. ते भक्तांना प्रत्येक प्रकारच्या भीतीपासून, वाईट शक्तींपासून आणि अडथळ्यांपासून वाचवतात. त्यांची पूजा केल्याने व्यक्तीला आत्मविश्वास आणि धैर्य मिळते. ते वेळेचे देखील स्वामी मानले जातात.

3. यात्रेची वेळ आणि कालावधी 🗓�
नांदणीमध्ये श्री कालभैरवांची यात्रा साधारणपणे दरवर्षी आयोजित केली जाते. हा उत्सव एक किंवा दोन आठवडे चालतो, ज्यात विविध धार्मिक आणि सांस्कृतिक कार्यक्रम होतात. या काळात संपूर्ण गावात उत्साहाचे वातावरण असते. 🥳

4. यात्रेच्या प्रमुख रीती आणि अनुष्ठान 📜
यात्रेची सुरुवात ध्वजारोहणाने होते, त्यानंतर मंदिरात विशेष पूजा-अर्चा केली जाते. या काळात, मुख्य देवतेची पालखी यात्रा काढली जाते, जी संपूर्ण गावात फिरवली जाते. भक्तगण पारंपरिक लोकगीते आणि भजनांसोबत पालखीच्या मागे चालतात. 🚶�♀️🚶�♂️

5. "गाडा" उत्सवाचे आकर्षण 🚜
या यात्रेचे एक विशेष आकर्षण "गाडा" (बैलगाडी) उत्सव आहे. रंगीबेरंगी फुले आणि कपड्यांनी सजवलेल्या बैलगाड्यांची एक भव्य मिरवणूक काढली जाते, ज्यात शेकडो बैलगाड्या भाग घेतात. हे महाराष्ट्राच्या ग्रामीण संस्कृतीचे एक उत्कृष्ट उदाहरण आहे. 🐂🌸

6. दहीहंडीचे आयोजन 🏺
यात्रेदरम्यान, दहीहंडीचे देखील आयोजन केले जाते, जे भगवान कृष्णाच्या बाललीलांचे स्मरण करून देते. तरुण मुले आणि मुली मानवी मनोरा बनवून दहीने भरलेली हंडी फोडण्याचा प्रयत्न करतात. हा एक ऊर्जा आणि उत्साहाने भरलेला कार्यक्रम असतो. 💪

7. सांस्कृतिक कार्यक्रम आणि लोकनृत्य 💃🕺
यात्रेदरम्यान, अनेक सांस्कृतिक कार्यक्रम आयोजित केले जातात. पारंपरिक लोकनृत्य, जसे की लेझिम, गोंधळ आणि कोल्हापुरी लोकनृत्य, भक्तांचे मनोरंजन करतात. हे कार्यक्रम स्थानिक कला आणि संस्कृतीला प्रोत्साहन देतात. 🎶

8. भक्तांची श्रद्धा आणि नवस 🙏
हजारोच्या संख्येने भक्त नांदणीच्या यात्रेत भाग घेण्यासाठी येतात. अनेक भक्त आपले नवस पूर्ण झाल्यावर देवाला आभार व्यक्त करण्यासाठी चालत येतात किंवा कठोर व्रत पाळतात. लोक श्रीफळ (नारळ) आणि फुले अर्पण करून आपली श्रद्धा व्यक्त करतात. 🥥

9. यात्रेचे सामाजिक महत्त्व 🤝
ही यात्रा केवळ एक धार्मिक आयोजन नाही, तर ती गावातील लोकांना एकत्र आणते. हा उत्सव सामाजिक एकता, बंधुभाव आणि सहकार्याला मजबूत करतो. विविध समाजांतील लोक एकत्र येऊन या यात्रेचे यशस्वी आयोजन करतात. 🧑�🤝�🧑

10. भोजन आणि प्रसाद 🍲
यात्रेदरम्यान, भक्तांसाठी विशेषतः महाप्रसाद (भंडारा) आयोजित केला जातो. डाळ-भात, भाकरी आणि अनेक पारंपरिक मिठाई प्रसाद म्हणून वाटल्या जातात. लोक रांगेत बसून एकत्र जेवण करतात, जे समानतेचा संदेश देते. 😋

Emoji सारांश: 📍🏞�🔱🗓�📜🚜🐂🌸🏺💪💃🕺🎶🙏🥥🤝🧑�🤝�🧑🍲😋

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-10.08.2025-रविवार.
===========================================