संत सेना महाराज-संत दर्शनाचा लाभ हा मानसी-1

[Atul Kaviraje]

                          "संत चरित्र"
                         ------------

        संत सेना महाराज-

या अभंगातून संत सेना महाराज आपल्याला शिकवतात की, आध्यात्मिक प्रगतीसाठी आणि सुखी जीवनासाठी संतांचा सहवास आणि त्यांच्या उपदेशांचे पालन करणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे. संतांचा समाज हा एक प्रकारे ज्ञानाचा आणि भक्तीचा केंद्रबिंदू आहे. त्यांच्या सहवासात राहून आपण आपले जीवन अधिक अर्थपूर्ण आणि आनंदी बनवू शकतो. अशा प्रकारे, हे दोन्ही अभंग आपल्याला जीवनाकडे सकारात्मक दृष्टीने पाहण्यासाठी आणि आपले अंतःकरण शुद्ध ठेवण्यासाठी मार्गदर्शन करतात.

     "संत दर्शनाचा लाभ हा मानसी।

     उल्हासचित्तास होत राहे"

"संत दर्शनाचा लाभ हा मानसी। उल्हासचित्तास होत राहे"
या अभंगाचा सखोल भावार्थ, प्रत्येक कडव्याचे विस्तृत विवेचन, आणि समारोप

प्रस्तावना
संत सेना महाराज यांच्या अभंगांमधून जीवनातील गहन तत्त्वज्ञान सोप्या आणि रसाळ भाषेत मांडले जाते. त्यांच्या अभंगांमध्ये भक्ती, वैराग्य, आणि आत्मज्ञानाचा सुंदर मिलाफ आढळतो. "संत दर्शनाचा लाभ हा मानसी" या अभंगातून संत सेना महाराजांनी संतांच्या सहवासाचे महत्त्व आणि त्यांच्या दर्शनाने मनावर होणारे सकारात्मक परिणाम अतिशय मार्मिकपणे सांगितले आहेत. संत-समागम हा केवळ शारीरिक भेट नसून, तो मनाला मिळणारा एक अनमोल ठेवा आहे, हेच या अभंगातून स्पष्ट होते.

अभंग आणि त्याचे विस्तृत विवेचन
कडवे पहिले:

संत दर्शनाचा लाभ हा मानसी। उल्हासचित्तास होत राहे॥

अर्थ: संतांचे दर्शन झाल्याने मनाला आनंद आणि उत्साह प्राप्त होतो, आणि हा आनंद चित्तात कायम टिकून राहतो.

विवेचन: हे अभंगाचे पहिले कडवे संतांच्या सहवासाचे मूळ सूत्र सांगते. संत म्हणजे असे व्यक्ती ज्यांनी स्वार्थाचा त्याग करून परमार्थाचा मार्ग स्वीकारला आहे. त्यांच्याकडे कोणत्याही प्रकारचा द्वेष, मत्सर, किंवा लोभ नसतो. त्यांचे मन निर्मळ आणि शांत असते. अशा संतांचे दर्शन घडल्याने, त्यांच्या सात्विक ऊर्जेचा प्रभाव आपल्या मनावर पडतो. मन शुद्ध होते, नकारात्मक विचार दूर होतात आणि सकारात्मकता वाढते. उदाहरणार्थ, संत ज्ञानेश्वरांचे विचार ऐकल्यावर किंवा त्यांच्या ग्रंथांचे वाचन केल्यावर आपल्याला एक प्रकारची मानसिक शांती मिळते. त्याचप्रमाणे, एखाद्या संत-महात्म्याच्या सहवासात बसल्यावर, त्यांच्या बोलण्यातून, त्यांच्या शांत चेहऱ्यावरून आणि त्यांच्या कृतीतून आपल्याला ऊर्जा मिळते, आणि मन उत्साहाने भरून जाते. हा आनंद क्षणिक नसून तो मनाच्या खोलवर रुजतो.

कडवे दुसरे:

संतांचीया वाणी। अमृतसमान। श्रवण करितां जाण। शांती लाभे॥

अर्थ: संतांची वाणी अमृतासारखी गोड असते. ती ऐकल्याने मनाला खरी शांती मिळते.

विवेचन: संत जे बोलतात ते केवळ शब्द नसतात, तर ते अनुभवाचे बोल असतात. त्यांची वाणी ही स्वानुभवावर आधारित असल्याने ती अत्यंत प्रभावी असते. ती ऐकल्यावर मनातील अनेक शंका-कुशंका दूर होतात. संतांच्या वाणीत प्रेम, करुणा आणि सत्यता असते. ती ऐकल्यावर आपले मन शांत होते. उदाहरणार्थ, तुकाराम महाराजांच्या अभंगांमध्ये जीवनाचे सार दडलेले आहे. ते वाचताना किंवा ऐकताना आपल्याला जीवनाचा योग्य मार्ग दिसतो. गौतम बुद्ध, महावीर यांच्या शिकवणीतून जसे अनेक लोकांना शांती मिळाली, त्याचप्रमाणे संतांच्या वाणीतून मनाला खरी विश्रांती मिळते. आजच्या धावपळीच्या जीवनात आपण अनेक प्रकारच्या मानसिक तणावाने त्रस्त असतो, अशा वेळी संतांची वाणी आपल्याला योग्य दिशा दाखवते आणि मनाला स्थैर्य देते.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-11.08.2025-सोमवार.
===========================================