संत सेना महाराज-संत दर्शनाचा लाभ हा मानसी-2

[Atul Kaviraje]

                          "संत चरित्र"
                         ------------

        संत सेना महाराज-

कडवे तिसरे:

संतांचीया कृती। परमार्थाची ज्योती। त्याते पाहता चित्ती। बोध होये॥

अर्थ: संतांची कृती ही परमार्थाची ज्योत असते. त्यांच्या कृतीकडे पाहिल्याने मनाला योग्य ज्ञान (बोध) प्राप्त होते.

विवेचन: संत केवळ बोलून थांबत नाहीत, तर ते बोलल्याप्रमाणे वागतात. त्यांची कृती ही त्यांच्या विचारांचे प्रतिबिंब असते. ते निष्काम कर्मयोगी असतात. ते कोणतेही काम स्वतःच्या फायद्यासाठी करत नाहीत, तर ते समाजाच्या कल्याणासाठी करत असतात. त्यांच्या कृतीतून आपल्याला अनेक गोष्टी शिकायला मिळतात. उदाहरणार्थ, संत तुकारामांनी समाजाला शिकवण्यासाठी आपला संसार सोडला. संत एकनाथांनी अस्पृश्यता दूर करण्यासाठी स्वतः पुढाकार घेतला. त्यांच्या या कृती पाहून आपल्याला केवळ प्रेरणाच मिळत नाही, तर जीवनातील योग्य-अयोग्य गोष्टींची जाणीव होते. संतांच्या कृतीमुळे आपल्याला परमार्थाचे खरे स्वरूप कळते, आणि आपणही त्या दिशेने वाटचाल करण्यास प्रवृत्त होतो. त्यांच्या उदाहरणावरून आपल्याला कळते की केवळ बोलणे पुरेसे नाही, तर कृती करणेही आवश्यक आहे.

कडवे चौथे:

सेना म्हणे चित्त। संतांच्या संगतीत। होते अति शुद्ध। मोक्ष मिळे॥

अर्थ: संत सेना महाराज म्हणतात की, संतांच्या संगतीत राहिल्याने मन अत्यंत शुद्ध होते आणि त्यामुळे मोक्ष मिळवणे शक्य होते.

विवेचन: हे कडवे अभंगाचा निष्कर्ष आहे. संत सेना महाराज सांगतात की, संतांचा सहवास किती महत्त्वाचा आहे. त्यांच्या सहवासात राहिल्याने मनातील सर्व विकृती दूर होतात. लोभ, मोह, मत्सर, क्रोध यासारखे विकार नाहीसे होतात. मन पाण्यासारखे स्वच्छ आणि निर्मळ होते. जेव्हा मन पूर्णपणे शुद्ध होते, तेव्हा त्याला परमेश्वराची जाणीव होते. शुद्ध मन हेच मोक्षाचे प्रवेशद्वार आहे. मोक्ष म्हणजे केवळ मरणानंतर मिळणारी स्थिती नसून, तो या जीवनातच मिळणारा एक अनुभव आहे. मनाला सर्व बंधनांपासून मुक्त करणे हाच खरा मोक्ष. संतांच्या सहवासात राहून आपल्यातील अहंकाराचा नाश होतो. मन शुद्ध झाल्यावर आपल्याला आत्मज्ञान होते आणि आपण खऱ्या आनंदाकडे वाटचाल करतो. यातूनच जीवनात मोक्ष प्राप्त होतो.

समारोप आणि निष्कर्ष
संत सेना महाराजांनी या अभंगातून संतांच्या सहवासाचे असीम महत्त्व सांगितले आहे. संतांच्या दर्शनाने मनाला आनंद मिळतो, त्यांच्या वाणीतून शांती मिळते, त्यांच्या कृतीतून ज्ञान मिळते, आणि त्यांच्या संगतीने मन शुद्ध होऊन मोक्ष मिळवण्याचा मार्ग सुलभ होतो. संतांचा सहवास हा कोणत्याही भौतिक संपत्तीपेक्षा श्रेष्ठ आहे. आजच्या काळात, जेव्हा आपण अनेक समस्यांनी ग्रासलेले आहोत, तेव्हा संत-विचारांचे अनुसरण करणे अत्यंत आवश्यक आहे. त्यांच्या शिकवणीतून प्रेरणा घेऊन आपण आपले जीवन अधिक शांत, आनंदमय, आणि अर्थपूर्ण बनवू शकतो. संत हे समाजाचे मार्गदर्शक आहेत, आणि त्यांच्या दर्शनाचा लाभ घेऊन आपण आपल्या जीवनाला योग्य दिशा देऊ शकतो.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-11.08.2025-सोमवार.
===========================================