लॉबस्टर: अमरत्वाचे रहस्य आणि वैज्ञानिक तथ्य 🦞➡️🧪🧬➡️🔁🔄➡️💪⏳➡️❌☠️➡️➡️❌👵➡️✅🔄

[Atul Kaviraje]

लॉबस्टर: अमरत्वाचे रहस्य आणि वैज्ञानिक तथ्य 🦞-

तुम्ही कधी विचार केला आहे का की एखादा प्राणी कायमस्वरूपी जिवंत राहू शकतो? लॉबस्टरबद्दल एक सामान्य समज आहे की ते 'जैविकदृष्ट्या अमर' असतात. जरी हे पूर्णपणे सत्य नसले तरी, यामागे एक मनोरंजक वैज्ञानिक कारण आहे. चला, या अद्भुत प्राण्याबद्दल आणि त्याच्याशी संबंधित रहस्याबद्दल सविस्तर जाणून घेऊया.

1. अमरत्वाचे मिथक
लॉबस्टरबद्दलचे हे मिथक पसरले कारण वैज्ञानिकदृष्ट्या असे आढळले आहे की ते वृद्धत्वाचे सामान्य लक्षण दाखवत नाहीत. त्यांची पेशी वयानुसार कमकुवत होत नाहीत, जसे की बहुतेक जीवांमध्ये होते. 👵➡️👨�🦱

2. अमरत्वामागील वैज्ञानिक कारण: टेलोमीअर्स
आपल्या डीएनएच्या टोकाला एक विशिष्ट रचना असते, ज्याला टेलोमीअर्स (Telomeres) म्हणतात. हे आपल्या गुणसूत्रांना खराब होण्यापासून वाचवते. प्रत्येक वेळी जेव्हा एक पेशी विभाजित होते, तेव्हा टेलोमीअर्स थोडे लहान होते. जेव्हा ते खूप लहान होते, तेव्हा पेशींचे विभाजन थांबते आणि जीव वृद्ध होऊ लागतो. 🧬

3. लॉबस्टरचे जादुई एंजाइम: टेलोमेरेज
लॉबस्टरच्या शरीरात टेलोमेरेज (Telomerase) नावाचे एक शक्तिशाली एंजाइम असते. हे एंजाइम पेशी विभाजित झाल्यावर टेलोमीअर्सना लहान होण्यापासून थांबवते, उलट त्यांना पुन्हा लांब करते. याच कारणामुळे त्यांच्या पेशी सतत स्वतःला दुरुस्त करत राहतात आणि त्यांचा डीएनए अनिश्चित काळासाठी प्रतिकृती बनवू शकतो.

4. याचा अर्थ ते अमर आहेत का?
याचा अर्थ असा नाही की ते अमर आहेत. ❌ ते वृद्धत्वाने मरत नाहीत, पण त्यांचा मृत्यू इतर कारणांमुळे होतो. जसे-जसे ते मोठे होतात, त्यांना आपले कवच (shell) बदलण्यासाठी जास्त ऊर्जा लागते. या प्रक्रियेला मोल्टिंग म्हणतात. 🦐➡️🦞

5. मोल्टिंग आणि मृत्यूचा संबंध
जेव्हा लॉबस्टर खूप वृद्ध होतो, तेव्हा त्याच्यासाठी मोल्टिंग खूप कठीण होते. एकतर तो आपल्या जुन्या शेलमधून बाहेर पडू शकत नाही, किंवा या प्रक्रियेत इतका थकून जातो की तो मरतो. याशिवाय, शिकारी आणि रोगांमुळेही त्यांचा मृत्यू होऊ शकतो. 💀

6. लॉबस्टरचा आकार
ते वृद्ध होत नसल्यामुळे, ते आयुष्यभर वाढत राहतात. जगातील सर्वात मोठा लॉबस्टर 20 किलोपेक्षा जास्त वजनाचा होता! 🤯 हे देखील एक कारण आहे की लोक त्यांना अमर मानतात.

7. इतर अमर जीव?
काही इतर जीव देखील आहेत ज्यांना "जैविकदृष्ट्या अमर" मानले जाते, जसे की ट्यूरिटोप्सिस डॉर्नि (Turritopsis dohrnii) नावाचे जेलीफिश. हे आपले जीवनचक्र उलटवू शकते, पण लॉबस्टरप्रमाणेच ते बाह्य कारणांमुळे मरू शकते.

8. लॉबस्टरचे आयुष्य
साधारणपणे, एका लॉबस्टरचे आयुष्य 50 ते 100 वर्षांपर्यंत असू शकते, जे सागरी जीवासाठी खूप जास्त आहे. हे त्यांच्या टेलोमेरेज एंजाइममुळेच शक्य होते.

9. मानव आणि टेलोमेरेज
माणसामध्येही टेलोमेरेज एंजाइम असते, पण ते केवळ काही विशिष्ट पेशींमध्येच सक्रिय असते, जसे की कर्करोगाच्या पेशींमध्ये. वैज्ञानिक या एंजाइमचा वापर करून वृद्धत्वाशी संबंधित रोगांवर उपचार शोधण्याचा प्रयत्न करत आहेत. 👨�⚕️🧪

10. निष्कर्ष
लॉबस्टर खऱ्या अर्थाने 'जैविकदृष्ट्या अमर' नाहीत, पण टेलोमेरेज एंजाइममुळे त्यांच्या पेशी नेहमी तरुण राहतात. याच कारणामुळे ते दीर्घकाळ जिवंत राहतात आणि त्यांचा आकार वाढत राहतो. हे निसर्गाचे एक अद्भुत रहस्य आहे जे आपल्याला आश्चर्यचकित करते. 🤩

[सारांश] : 🦞➡️🧪🧬➡️🔁🔄➡️💪⏳➡️❌☠️➡️➡️❌👵➡️✅🔄

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-12.08.2025-मंगळवार.
===========================================