आपण दुःखी झाल्यावर का रडतो? 😢

[Atul Kaviraje]

Tell Me Why?
Daily Life & Human Behavior:-
Why do we cry when sad? 😢 (Emotional release and biological response to stress.)

आपण दुःखी झाल्यावर का रडतो? 😢

रडणे ही एक सामान्य मानवी क्रिया आहे, जी आपल्या दुःख, वेदना, आनंद किंवा निराशेसारख्या भावना व्यक्त करण्याचा एक मार्ग आहे. ही फक्त एक शारीरिक प्रतिक्रिया नसून, आपल्या मानसिक आणि भावनिक आरोग्यासाठीही खूप महत्त्वाची आहे. जेव्हा आपण रडतो, तेव्हा आपल्या शरीरात अनेक जैविक आणि मानसिक प्रक्रिया होतात, ज्यांचा उद्देश आपल्याला शांत करणे आणि तणावापासून मुक्तता देणे असतो.

1. भावनिक मुक्ती (Emotional Release) 💧
रडणे हे भावना बाहेर काढण्याचा सर्वात शक्तिशाली मार्ग आहे. जेव्हा आपण खूप दुःखी असतो, तेव्हा आपल्या आत एक प्रकारचा दाब जाणवतो. अश्रू हा दाब कमी करण्यास मदत करतात. हा एक प्रकारचा 'कॅथार्सिस' (catharsis) आहे, ज्यामुळे आपण आपल्या भावना व्यक्त करू शकतो आणि हलके वाटते.

2. तणावाचे हार्मोन कमी करणे (Reducing Stress Hormones) 🤯
संशोधकांच्या मते, अश्रू वाहिल्याने शरीरात जमा झालेले तणावाचे हार्मोन जसे 'कोर्टिसोल' (cortisol) बाहेर पडतात. जेव्हा आपण रडतो, तेव्हा शरीरात ऑक्सीटोसिन (oxytocin) आणि एंडोर्फिन (endorphins) सारख्या हार्मोन्सचा स्राव होतो, ज्यामुळे आपल्याला शांत वाटते आणि वेदना कमी होते.

3. सहानुभूती मिळवणे (Eliciting Sympathy) 🙏
रडणे हे सामाजिक वर्तनाचाही एक भाग आहे. हे एक संकेत आहे की आपण त्रासलेलो आहोत आणि आपल्याला इतरांच्या समर्थनाची आणि काळजीची गरज आहे. जेव्हा आपण एखाद्यासमोर रडतो, तेव्हा अनेकदा ते आपल्याबद्दल सहानुभूती दाखवतात आणि आपल्याला सांत्वना देतात. हा सामाजिक बंध मजबूत करण्याचा एक मार्ग आहे.

4. पॅरासिंपैथेटिक नर्वस सिस्टीम सक्रिय करणे (Activating the Parasympathetic Nervous System) 🧠
जेव्हा आपण रडतो, तेव्हा आपल्या शरीरातील पॅरासिंपैथेटिक नर्वस सिस्टीम सक्रिय होते. ही प्रणाली शरीराला आराम आणि शांततेच्या स्थितीत आणते. रडल्यानंतर अनेकदा आपल्याला खोल श्वास येतो आणि हृदयाची धडधड मंदावते, ज्यामुळे आपल्याला शांत वाटण्यास मदत होते.

5. डोळे ओलसर ठेवणे (Keeping Eyes Moist) 👀
अश्रूंचे तीन प्रकार असतात. पहिला, बेसल अश्रू (basal tears), जे नेहमी आपले डोळे ओलसर ठेवतात आणि त्यांना संसर्गापासून वाचवतात. दुसरा, रिफ्लेक्स अश्रू (reflex tears), जे तेव्हा येतात जेव्हा धूळ किंवा धूर यांसारखा कोणताही बाह्य पदार्थ डोळ्यांत जातो. तिसरा, भावनिक अश्रू (emotional tears), जे दुःख किंवा आनंद यांसारख्या भावनांमुळे येतात. हे सर्व डोळ्यांच्या आरोग्यासाठी महत्त्वाचे आहेत.

6. शारीरिक वेदना कमी करणे (Reducing Physical Pain) 🩹
जेव्हा आपल्याला शारीरिक वेदना जाणवते, तेव्हा आपण अनेकदा रडायला लागतो. भावनिक अश्रूंमध्ये ल्युसीन एनकेफेलिन (leucine enkephalin) नावाचे एक नैसर्गिक वेदनाशामक असते. हा एक प्रकारचा नैसर्गिक 'पेनकिलर' आहे, जो आपल्या शरीरातील वेदना कमी करण्यास मदत करतो.

7. स्वतःला शांत करणे (Self-Soothing) 🧘�♀️
रडणे हा एक प्रकारचा स्वतःला शांत करण्याचा मार्ग आहे. जेव्हा आपण खूप भावुक असतो, तेव्हा रडणे आपल्याला स्वतःला शांत करण्याची संधी देते. हे आपल्या भावनांना व्यवस्थित करण्यास आणि परिस्थितीला चांगल्या प्रकारे समजून घेण्यास मदत करते.

8. मुलांमधील विकास (Development in Children) 👶
लहान मुलांसाठी रडणे हे संवादाचे पहिले साधन आहे. ते रडून आपल्या गरजा व्यक्त करतात, जसे की भूक, वेदना किंवा लक्ष न मिळणे. मुलांसाठी रडणे त्यांच्या भावनिक विकासाचा एक महत्त्वाचा भाग आहे.

9. सामाजिक स्वीकृती (Social Acceptance) 🫂
पूर्वीच्या काळात, पुरुषांसाठी रडणे हे कमजोरीचे लक्षण मानले जात होते. पण आता समाजात ही धारणा बदलत आहे. रडणे आता एक निरोगी आणि सामान्य मानवी प्रतिक्रिया म्हणून स्वीकारले जाते, ज्यामुळे आपल्याला आपल्या भावनांशी जोडले जाण्याची संधी मिळते.

10. मानसिक आरोग्यासाठी आवश्यक (Essential for Mental Health) 🌱
भावनांना दाबल्याने मानसिक आरोग्यावर नकारात्मक परिणाम होऊ शकतो. रडणे हे भावनांना दाबण्याऐवजी त्यांना व्यक्त करण्याचा एक मार्ग आहे. हे तणाव, चिंता आणि नैराश्य कमी करण्यास मदत करते. म्हणून, रडणे आपल्या मानसिक आरोग्यासाठी खूप आवश्यक आहे.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-14.08.2025-गुरुवार.
===========================================