शर्मिला टागोर: एक अष्टपैलू व्यक्तिमत्त्व (१७ ऑगस्ट १९४४)-1-🌟🏆

[Atul Kaviraje]

शर्मिला टागोर - १७ ऑगस्ट १९४४ (ज्येष्ठ भारतीय अभिनेत्री)

शर्मिला टागोर: एक अष्टपैलू व्यक्तिमत्त्व (१७ ऑगस्ट १९४४)-

ज्येष्ठ भारतीय अभिनेत्री शर्मिला टागोर यांचा जन्म १७ ऑगस्ट १९४४ रोजी झाला. भारतीय चित्रपटसृष्टीतील एक अत्यंत प्रतिभावान आणि धाडसी अभिनेत्री म्हणून त्यांची ओळख आहे. त्यांनी केवळ आपल्या अभिनयाने प्रेक्षकांची मने जिंकली नाहीत, तर सामाजिक आणि वैयक्तिक जीवनातही अनेक रूढीवादी विचार मोडून काढले. त्यांचा जीवनप्रवास हा प्रेरणादायी आणि अनेक ऐतिहासिक घटनांचा साक्षीदार आहे.

१. परिचय: भारतीय सिनेमाची राजकन्या 👑
शर्मिला टागोर, ज्यांना त्यांच्या चाहत्यांनी 'टायगर पतौडी' यांची बेगम आणि 'सैफ अली खान' व 'सोहा अली खान' यांची आई म्हणूनही ओळखले, त्या भारतीय चित्रपटसृष्टीतील एक महत्त्वाचे नाव आहेत. त्यांचा जन्म १७ ऑगस्ट १९४४ रोजी कानपूर, उत्तर प्रदेश येथे झाला. रवींद्रनाथ टागोर यांच्या प्रसिद्ध टागोर कुटुंबाशी त्यांचा संबंध आहे. त्यांनी बंगाली आणि हिंदी दोन्ही सिनेमांमध्ये आपल्या अभिनयाचा ठसा उमटवला. त्यांच्या कारकिर्दीत त्यांनी अनेक संस्मरणीय भूमिका साकारल्या आणि अनेक पुरस्कार पटकावले.

२. बालपण आणि शिक्षण: टागोर घराण्याचा वारसा 🏡📚
शर्मिला टागोर यांचे बालपण एका प्रतिष्ठित आणि सांस्कृतिकदृष्ट्या समृद्ध कुटुंबात गेले. त्यांचे वडील गितींद्रनाथ टागोर हे ईस्ट इंडिया डिस्टिलरीजचे जनरल मॅनेजर होते, तर आई इरा टागोर गृहिणी होत्या. रवींद्रनाथ टागोर यांच्या कुटुंबाशी त्यांचे जवळचे नाते होते, ज्यामुळे त्यांना लहानपणापासूनच कला आणि संस्कृतीचे संस्कार मिळाले. त्यांनी सेंट जॉन्स डायोसेसन गर्ल्स हायर सेकंडरी स्कूल, कोलकाता येथे शिक्षण घेतले. त्यांचे शिक्षण पूर्ण होण्यापूर्वीच त्यांनी अभिनयाच्या क्षेत्रात पदार्पण केले.

३. चित्रपटसृष्टीतील पदार्पण: सत्यजित रे यांचा प्रभाव 🎬
शर्मिला टागोर यांनी वयाच्या १४ व्या वर्षी सुप्रसिद्ध दिग्दर्शक सत्यजित रे यांच्या 'अपूर संसार' (१९५९) या बंगाली चित्रपटातून चित्रपटसृष्टीत पदार्पण केले. हा चित्रपट 'अपू ट्रायॉलॉजी'चा भाग होता आणि त्यात त्यांनी अपूची पत्नी अपर्णाची भूमिका साकारली होती. या चित्रपटाने त्यांना आंतरराष्ट्रीय स्तरावर ओळख मिळवून दिली. सत्यजित रे यांच्यासोबत त्यांनी 'देवी' (१९६०), 'नायक' (१९६६) आणि 'सीमाबद्ध' (१९७१) यांसारख्या अनेक यशस्वी चित्रपटांमध्ये काम केले, ज्यामुळे त्यांच्या अभिनयाला एक वेगळी दिशा मिळाली.

४. यशस्वी कारकीर्द आणि महत्त्वाचे चित्रपट: अष्टपैलू अभिनयाचा ठसा 🌟🏆
शर्मिला टागोर यांनी बंगाली आणि हिंदी अशा दोन्ही भाषांमध्ये प्रचंड यश मिळवले. हिंदी चित्रपटसृष्टीत त्यांनी शक्ती सामंता यांच्या 'काश्मीर की कली' (१९६४) मधून पदार्पण केले, ज्यात ते शम्मी कपूर यांच्यासोबत दिसल्या. त्यानंतर त्यांनी राजेश खन्ना यांच्यासोबत 'आराधना' (१९६९), 'अमर प्रेम' (१९७२) आणि 'सफर' (१९७०) यांसारख्या अनेक सुपरहिट चित्रपटांमध्ये काम केले. 'आराधना' चित्रपटातील त्यांच्या दुहेरी भूमिकेने त्यांना फिल्मफेअर पुरस्कार मिळवून दिला. त्यांच्या इतर महत्त्वाच्या चित्रपटांमध्ये 'एन इव्हिनिंग इन पॅरिस' (१९६७) (जिथे त्यांनी बिकिनी परिधान करून इतिहास घडवला), 'सत्यकाम' (१९६९), 'दाग' (१९७३), 'मौसम' (१९७५) आणि 'चुपके चुपके' (१९७५) यांचा समावेश आहे. 'मौसम' चित्रपटातील भूमिकेसाठी त्यांना राष्ट्रीय पुरस्कार मिळाला.

५. बिकिनी वाद आणि धाडसी पाऊल: रूढीवादी विचारसरणीला आव्हान 📸
१९६० च्या दशकात, शर्मिला टागोर यांनी 'फिल्मफेअर' मासिकासाठी बिकिनीमध्ये फोटोशूट केले, ज्यामुळे संपूर्ण देशात खळबळ उडाली. त्यावेळी भारतीय समाजात बिकिनी परिधान करणे अत्यंत धाडसी मानले जात होते आणि कोणत्याही अभिनेत्रीने असे केले नव्हते. या फोटोशूटमुळे त्यांना प्रचंड टीकेला सामोरे जावे लागले, परंतु त्यांनी कोणत्याही टीकेची पर्वा न करता आपले धैर्य दाखवले. हे पाऊल केवळ फॅशन स्टेटमेंट नव्हते, तर भारतीय महिलांच्या स्वातंत्र्यासाठी आणि अभिव्यक्तीसाठी एक महत्त्वाचे प्रतीक बनले. हे त्यांच्या निर्भीड व्यक्तिमत्त्वाचे द्योतक होते.

६. मन्सूर अली खान पतौडी यांच्याशी विवाह: प्रेमाची अनोखी गाथा 💖
१९६९ मध्ये शर्मिला टागोर यांनी भारतीय क्रिकेट संघाचे माजी कर्णधार मन्सूर अली खान पतौडी यांच्याशी विवाह केला. हा विवाह आंतरधर्मीय असल्याने त्यावेळी तो चर्चेचा विषय ठरला. शर्मिला यांनी लग्नानंतर इस्लाम धर्म स्वीकारून आपले नाव 'आयेशा सुलताना' असे ठेवले. या जोडप्याला सैफ अली खान, सोहा अली खान आणि सबा अली खान अशी तीन मुले आहेत. त्यांचा विवाह हा प्रेम आणि समजूतदारपणाचे एक सुंदर उदाहरण आहे, ज्याने सामाजिक बंधने तोडून एक आदर्श निर्माण केला.

७. सामाजिक कार्य आणि इतर योगदान: अभिनयापलीकडचे जीवन 🌍
शर्मिला टागोर यांनी केवळ अभिनयाच्या क्षेत्रातच नव्हे, तर सामाजिक आणि सार्वजनिक जीवनातही महत्त्वपूर्ण योगदान दिले आहे. २००४ ते २०११ पर्यंत त्यांनी भारतीय चित्रपट परिनिरीक्षण मंडळाच्या (सेन्सॉर बोर्ड) अध्यक्ष म्हणून काम केले. या काळात त्यांनी अनेक महत्त्वाचे निर्णय घेतले आणि चित्रपटांच्या प्रदर्शनासाठी नवीन नियम तयार केले. त्या युनिसेफच्या सदिच्छा दूत (Goodwill Ambassador) म्हणूनही कार्यरत आहेत आणि सामाजिक समस्यांवर आवाज उठवतात. त्यांच्या या योगदानामुळे त्या केवळ अभिनेत्री नसून एक जबाबदार नागरिक म्हणूनही ओळखल्या जातात.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-17.08.2025-रविवार.
===========================================