संत सेना महाराज-वेळ आता व्याधी छळी अंत होय-2

[Atul Kaviraje]

                          "संत चरित्र"
                         ------------

        संत सेना महाराज-

🔸 सखोल भावार्थ (Sakhol Bhavarth):

संत सेना महाराज या अभंगात मृत्यूच्या क्षणीची मन:स्थिती उलगडतात. शरीरात रोग आहेत, पीडा आहेत, पण त्या क्षणी त्यांना भगवंताची प्राप्ती झालेली आहे. त्यामुळे ते शरीराच्या वेदनांवर, दुःखांवर, आणि मृत्यूच्या भीतीवर मात करून एक अलौकिक शांती अनुभवत आहेत.

ते म्हणतात की, "आता मी या जगाच्या वाटेचा प्रवासी राहिलो नाही." म्हणजेच देहभान, संसार, नातेसंबंध, मोह यांचा त्याग झाला आहे. आत्मा निर्लिप्तपणे भगवंतामध्ये विलीन होण्यास तयार आहे.

🔸 विस्तृत आणि प्रदीर्घ विवेचन (Vistrut ani Pradirgh Vivechan):
🧠 आध्यात्मिक दृष्टिकोन:

या अभंगात 'व्याधी', 'छळ' आणि 'अंत' या संज्ञा वापरून शरीराच्या अंतिम अवस्थेचं चित्रण केलं आहे.

पण 'वाटेकरी न होय' या ओळीतून त्यांनी "मी आता पुन्हा जन्ममरणाच्या फेऱ्यात नाही" हा आत्मबोध दर्शविला आहे.

संतांच्या दृष्टिकोनातून, मृत्यु ही यात्रा संपण्याची वेळ नसून, ती भगवंताच्या सान्निध्यात प्रवेश करण्याची संधी आहे.

🕯� दैहिक आणि मानसिक विवेचन:

जरी शरीर आजारी असले तरी मन शांत आहे.

शरीराची कुचंबणा 'छळ' या शब्दाने व्यक्त केली आहे.

पण त्यावर त्यांनी विजय मिळवला आहे. हे विजयाचं विधान आहे – पराभवाचं नाही.

🔸 उदाहरणा सहित (Udaharana Sahit):

जसे एक प्रवासी अखेरच्या स्थानकावर पोहोचतो आणि त्याला पुढची वाट चालायची नसते, तसंच संत सेना महाराज आत्मस्वरूपात स्थिर झाले आहेत.

उदा. संत ज्ञानेश्वर महाराज समाधीस्थ झाले तेव्हाही त्यांनी शरीराच्या पलीकडील शांती प्राप्त केली होती. तसेच इथेही संत सेना महाराज शरीराच्या व्याधींकडे दुर्लक्ष करून आत्मा मुक्त होतोय याची साक्ष देतात.

🔸 समारोप (Samarop):

हा अभंग केवळ एक वृद्धत्व, मृत्यू किंवा देहपरत्व दर्शवत नाही, तर एक मुक्तात्म्याची अवस्था दाखवतो. यातुन भगवंतावरची परम श्रद्धा, आत्म्याची अमरता आणि संतांची निर्भयता प्रकट होते. मृत्यूची वेळ आली असतानाही भीती नाही, कारण आत्मा आता भगवंताकडे चालला आहे.

🔸 निष्कर्ष (Nishkarsha):

शरीर नाश पावतो, पण आत्मा अमर आहे.

संत व्यक्ती मृत्यूच्या क्षणीही मोह-माया, दुःख, रोग यांच्या पलिकडे असतात.

त्यांची एकमेव इच्छा भगवंताची प्राप्ती असते.

'वाटेकरा' सारखे जगाचे आकर्षण संपले की आत्मा खर्या अर्थाने मुक्त होतो.

त्याला एकट्यालाच ते सारे दुःख भोगावे लागते. याची जाणीव माणसाला दुःख, पीडा, दारिद्र्य आल्यानंतर होते.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-18.08.2025-सोमवार.
===========================================