जीन संपादन कधी होईल परिपूर्ण?-1-

[Atul Kaviraje]

"But when?"
But when will we perfect gene editing?

जीन संपादन कधी होईल परिपूर्ण?-

1. प्रस्तावना: एक क्रांतीकारी तंत्रज्ञान 🧬

मानवजातीने आपल्या जीनोमिक प्रवासात एक अद्भुत टप्पा पार केला आहे - जीन संपादन (Gene Editing). हे असे तंत्रज्ञान आहे जे आपल्याला जीवनाचा कोड (life's code) संपादित करण्याची, बदलण्याची आणि दुरुस्त करण्याची क्षमता देते. CRISPR-Cas9 सारख्या तंत्रज्ञानांनी या क्षेत्रात क्रांती घडवून आणली आहे. पण एक मोठा प्रश्न अजूनही आहे: "परंतु कधी?" आपण जीन संपादनाला पूर्णपणे परिपूर्ण कधी करणार?

2. जीन संपादन म्हणजे काय? 🔬

जीन संपादन हे असे तंत्रज्ञान आहे जे शास्त्रज्ञांना डीएनए (DNA) च्या विशिष्ट भागांना काढण्याची, जोडण्याची किंवा बदलण्याची परवानगी देते. डीएनए आपल्या शरीरासाठी एक सूचना पुस्तिका आहे, आणि जीन संपादन या पुस्तिकेत सुधारणा करण्यासारखे आहे.

उदाहरण: जर एखाद्या व्यक्तीला आनुवंशिक रोग (genetic disease) असेल, तर जीन संपादनाने त्या सदोष जीनला दुरुस्त केले जाऊ शकते.

3. सध्याची प्रगती: सुरुवातीची यशोगाथा 💪

शास्त्रज्ञांनी आधीच जीन संपादनाचा वापर करून काही रोगांवर यशस्वीपणे उपचार केला आहे.

उदाहरण: सिकल सेल ॲनिमिया आणि बीटा थॅलेसीमियाच्या रुग्णांवर यशस्वी उपचार केले गेले आहेत, जिथे त्यांच्या अस्थिमज्जा (bone marrow) पेशींमधील सदोष जीन दुरुस्त केले गेले.

4. तांत्रिक आव्हाने: अचूकता आणि ऑफ-टार्गेट प्रभाव 🎯

जीन संपादनाला परिपूर्ण बनवण्यात अनेक मोठी आव्हाने आहेत.

ऑफ-टार्गेट प्रभाव: कधीकधी, जीन संपादन तंत्रज्ञान लक्ष्याव्यतिरिक्त डीएनएच्या इतर भागांनाही चुकून कापते. यामुळे अनपेक्षित आणि हानिकारक परिणाम होऊ शकतात.

अचूकता: आपल्याला अशा तंत्रज्ञानाची गरज आहे जे 100% अचूकतेने काम करेल.

5. नैतिक आणि सामाजिक विचार: दुधारी तलवार ⚖️

हे तंत्रज्ञान अनेक महत्त्वाचे नैतिक प्रश्न निर्माण करते:

डिझायनर बेबी (Designer Babies): आपण भविष्यात अशी बाळं तयार करू शकतो का ज्यांच्यात विशेष गुण असतील (जसे की अधिक बुद्धिमत्ता किंवा शारीरिक ताकद)?

समानता: हे तंत्रज्ञान फक्त श्रीमंतांसाठी उपलब्ध असेल का, ज्यामुळे समाजात असमानता वाढेल?

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-19.08.2025-मंगळवार.
===========================================