संत सेना महाराज-लबाडी करून साठविले धन। मृत्यु येता जाण घेता नये-

[Atul Kaviraje]

                          "संत चरित्र"
                         ------------

        संत सेना महाराज-

समाजमनात स्वार्थवृत्ती अशी आहे, माझी संपत्ती माझी, अन् दुसऱ्याचीही माझी, इतका उतावीळपणा, स्वार्थ, मदांधवृत्ती बोकाळलेली असते. या संदर्भात सेनाजी म्हणतात,

     "लबाडी करून साठविले धन। मृत्यु येता जाण घेता नये॥ १ ॥

     नागवेचि येणे नागवेचि जाई। सुखे उतराई झाले पहा ॥२॥

     कोणी कोणाचे एक देवावीण। म्हणा नारायण सद्बुन्धि॥ ३॥

     सेना म्हणे देवावीण नाही गती। आठवा श्रीपती कामा येई॥ ४ ॥"

सत्य, त्याग आणि ईश्वरभक्तीचा संदेश देणारे संत सेना महाराज

संत सेना महाराज यांच्या अभंगाचा सखोल भावार्थ

संत सेना महाराज यांच्या अभंगातील ही चार कडवी मानवी जीवनातील सत्य आणि ईश्वराचे महत्त्व सांगतात. ही कडवी केवळ उपदेशच नाही, तर आपल्या जीवनाचा मार्ग कसा असावा याबद्दल मार्गदर्शनही करतात. या अभंगाचा सखोल अर्थ समजून घेऊया.

अभंग - सखोल भावार्थ
या अभंगाचा मुख्य विषय आहे, सत्य, त्याग आणि ईश्वरावरची श्रद्धा. संत सेना महाराज यांनी या चार कडव्यांच्या माध्यमातून मानवी जीवनातील अनेक महत्त्वाच्या बाबींवर प्रकाश टाकला आहे.

१. 'लबाडी करून साठविले धन। मृत्यु येता जाण घेता नये॥'
हे कडवे धन आणि संपत्तीच्या मोहाबद्दल बोलते. माणूस आयुष्यभर लबाडी करून, इतरांना फसवून, अन्याय करून पैसा गोळा करतो, पण संत सेना महाराज म्हणतात की, जेव्हा मृत्यू येतो, तेव्हा हे धन सोबत घेऊन जाता येत नाही. याचा अर्थ असा की, हे सर्व भौतिक सुख क्षणभंगुर आहे. एखादा श्रीमंत व्यापारी जरी असेल, ज्याने अमाप संपत्ती जमा केली आहे, तरी मृत्यूच्या वेळी त्याला ती सोडून जावे लागते. या उलट, ज्याने प्रामाणिकपणे जीवन जगले, त्याला मनाची शांती मिळते. हे कडवे आपल्याला भौतिक गोष्टींपेक्षा आत्मिक समाधान आणि प्रामाणिकपणाला महत्त्व देण्याचा संदेश देते.

२. 'नागवेचि येणे नागवेचि जाई। सुखे उतराई झाले पहा ॥'
या कडव्याचा अर्थ असा आहे की, आपण या जगात काहीही घेऊन येत नाही आणि काहीही घेऊन जात नाही. आपण जेव्हा जन्माला येतो, तेव्हा आपल्यासोबत काहीच नसते आणि जेव्हा मृत्यू येतो, तेव्हाही आपण रिकाम्या हातानेच जातो. याचा अर्थ, आपण या जगात जे काही मिळवतो ते क्षणिक असते. आपण अनेक गोष्टींचा त्याग केला पाहिजे आणि स्वतःला मोकळे केले पाहिजे. एखाद्या व्यक्तीने आयुष्यभर अनेक नातेसंबंध जोडले असतील, खूप प्रेम मिळवले असेल, पण मृत्यूच्या वेळी त्याला सर्व काही सोडून जावे लागते. या कडव्याद्वारे संत सेना महाराज आपल्याला हे शिकवतात की, कोणत्याही गोष्टीचा मोह ठेवू नका, कारण शेवटी आपल्याला सर्व काही सोडून जावे लागते.

३. 'कोणी कोणाचे एक देवावीण। म्हणा नारायण सद्बुन्धि॥'
या कडव्याचा अर्थ, या जगात खऱ्या अर्थाने कोणीही कोणाचे नाही, देवाशिवाय. याचा अर्थ असा नाही की, तुम्ही नातेसंबंध तोडून टाका. या कडव्याचा अर्थ आहे की, नातेसंबंधांमध्ये अडकून न पडता, खरी भक्ती आणि आधार फक्त देवच देऊ शकतो. जेव्हा एखादी व्यक्ती संकटात सापडते, तेव्हा तिला अनेकदा नातेवाईक आणि मित्रही सोडून जातात. पण देव नेहमी आपल्या सोबत असतो. संत सेना महाराज सांगतात की, 'नारायण' म्हणजे देवाचे नामस्मरण करा, कारण तोच आपल्याला खरी सद्बुद्धी देतो.

४. 'सेना म्हणे देवावीण नाही गती। आठवा श्रीपती कामा येई॥'
हे शेवटचे कडवे या अभंगाचा निष्कर्ष आहे. संत सेना महाराज म्हणतात की, देवाशिवाय आपल्याला मुक्ती किंवा 'गती' नाही. याचा अर्थ, आपल्या जीवनाचा अंतिम उद्देश मुक्ती आहे आणि तो फक्त ईश्वरभक्तीनेच मिळू शकतो. त्यांनी आपल्याला श्रीपती म्हणजे श्री विष्णूंचे नामस्मरण करण्याचा सल्ला दिला आहे. जेव्हा आपल्याला काही संकट येते किंवा आपण अडचणीत असतो, तेव्हा देवच आपल्याला मदत करतो.

निष्कर्ष आणि समारोप
या अभंगातून संत सेना महाराज यांनी आपल्याला एक सोपा आणि महत्त्वाचा संदेश दिला आहे. तो संदेश असा आहे की, भौतिक सुख क्षणभंगुर आहे, खरी गती फक्त ईश्वरभक्तीमध्ये आहे.

या अभंगात तीन महत्त्वाचे घटक आहेत:
१. धन आणि मोह सोडा: धनसंपत्ती गोळा करण्याच्या मागे न लागता, प्रामाणिकपणे आणि शांततेने जगा.
२. सत्य स्वीकारा: या जगात तुम्ही काहीही घेऊन आला नाही आणि काहीही घेऊन जाणार नाही हे सत्य स्वीकारा.
३. ईश्वरभक्ती करा: कोणत्याही गोष्टीचा मोह न ठेवता, देवाचे नामस्मरण करा कारण तोच तुम्हाला खरी सद्बुद्धी आणि गती देईल.

हा अभंग आपल्याला एक चांगला मार्ग दाखवतो आणि जीवनात खरी सुखशांती कशात आहे हे सांगतो.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-21.08.2025-गुरुवार.
===========================================