संत सेना महाराज-संती सांगितले। तेचि तुम्हा निवेदिले-1-

[Atul Kaviraje]

                          "संत चरित्र"
                         ------------

        संत सेना महाराज-

संत सेना हे विठ्ठलाचे निःसीम भक्त, संतांचे विचारदूत, 'संतांनी सांगितलेला विचार मी तुमच्यापर्यंत घेऊन आलो आहे. तुम्ही मला काही बोललात तरी चालेल; पण त्यांचा निरोप मी तुमच्यापर्यंत पोहचविणार आहे. संत सेनाजी सांगतात,

     "संती सांगितले। तेचि तुम्हा निवेदिले॥ १ ॥

     मी तो सांगतसे निके। येतील रागे येवो सुखे॥२॥

     निरोप सांगता। कासया वागवावी चिंता।॥ ३ ॥

     सेना आहे शरणागता। विठोबारायाचा दूत ॥ ४ ॥ "

संत सेना महाराज यांच्या अभंगाचा सखोल भावार्थ
प्रस्तावना (Arambh)

संत सेना महाराज हे वारकरी संप्रदायातील एक महत्त्वाचे संत. त्यांच्या अभंगांमध्ये अत्यंत सोप्या भाषेत गहन आध्यात्मिक विचार मांडलेले आढळतात. त्यांच्या अभंगांमधून त्यांची विठ्ठलाप्रती असलेली निस्सीम भक्ती, शरणागतीचा भाव आणि संतत्वाचा अनुभव व्यक्त होतो. वरील अभंग हा त्यांच्या याच विचारांचा एक उत्कृष्ट नमुना आहे, ज्यात त्यांनी संतांचा संदेश प्रामाणिकपणे आणि निर्भयतेने लोकांपर्यंत पोहोचवण्याचं आपलं कर्तव्य मांडलं आहे. ते स्वतःला विठ्ठलाचा दूत मानून, कोणताही संकोच न बाळगता, सत्य सांगण्याचा निश्चय करतात.

अभंगाचा प्रत्येक कडव्याचा अर्थ आणि सखोल विवेचन
१. "संती सांगितले। तेचि तुम्हा निवेदिले॥ १ ॥"

अर्थ: संतांनी जे सांगितले आहे, तेच मी तुम्हाला सांगत आहे.

विवेचन: या पहिल्याच ओळीत संत सेना महाराज आपली भूमिका स्पष्ट करतात. ते स्वतःहून काहीही नवीन सांगत नाहीत, तर ते फक्त संत परंपरेने सांगितलेला ज्ञानमार्ग पुढे नेत आहेत. 'संती सांगितले' म्हणजे फक्त एका विशिष्ट संतांनी नाही, तर ज्ञानेश्वर, तुकाराम, नामदेव यांसारख्या सर्व संतांनी, तसेच उपनिषदे, वेद, भगवद्गीता यांसारख्या प्राचीन ग्रंथांनी सांगितलेले जे अंतिम सत्य आहे, तेच मी तुम्हाला सांगत आहे. ते इथे एकप्रकारे ज्ञानाची प्रामाणिकता आणि सत्यता अधोरेखित करतात. ते हे ज्ञान स्वतःचे नसून, ते केवळ एका माध्यमाप्रमाणे लोकांपर्यंत पोहोचवत आहेत. हे सांगून ते आपल्या वाणीला एक नैतिक अधिष्ठान देतात. उदाहरणार्थ, ज्याप्रमाणे एखादा प्राध्यापक स्वतःहून नवीन सिद्धांत तयार करत नाही, तर तो अभ्यासक्रमातील जुने आणि प्रमाणित ज्ञानच विद्यार्थ्यांना शिकवतो, त्याचप्रमाणे सेना महाराज स्वतःला ज्ञानाचे प्रवर्तक न मानता, केवळ ज्ञानवाहक मानतात.

२. "मी तो सांगतसे निके। येतील रागे येवो सुखे॥२॥"

अर्थ: मी तर अगदी चांगल्या प्रकारे, म्हणजेच स्पष्टपणे आणि प्रामाणिकपणे सांगत आहे; कोणाला राग आला तरी येऊ दे.

विवेचन: या ओळीत त्यांची निर्भयता आणि सत्यनिष्ठता दिसून येते. 'निके' या शब्दाचा अर्थ आहे 'चांगल्या प्रकारे', 'स्पष्टपणे' किंवा 'योग्य प्रकारे'. याचा अर्थ ते केवळ वरवरचे ज्ञान देत नाहीत, तर ते अंतःकरणपूर्वक आणि शुद्ध हेतूने सत्य सांगत आहेत. 'येतील रागे येवो सुखे' या वाक्यातून त्यांचा निडर स्वभाव प्रकट होतो. बऱ्याचदा सत्य हे कडू असते आणि ते ऐकल्यावर लोकांना राग येतो. परंतु, सेना महाराजांना त्याची पर्वा नाही. त्यांचा उद्देश लोकांना खूश करणे नाही, तर त्यांना योग्य मार्गदर्शन करणे हा आहे. संत तुकाराम महाराजांनीही "तुका म्हणे सत्य असत्य विचार । करावा विचार । आहे कोण" असे म्हटले आहे. सेना महाराज त्याच परंपरेचे पाईक आहेत, जे लोकांना तात्पुरता आनंद देण्याऐवजी, त्यांच्या आध्यात्मिक कल्याणाचा विचार करतात. ते लोकांना आवडेल ते बोलत नाहीत, तर जे सत्य आहे तेच बोलतात.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-24.08.2025-रविवार.
===========================================