संत सेना महाराज-सासूवर सन गुरगुरे। मुले न ऐकती वडिलांचे-2-

[Atul Kaviraje]

                          "संत चरित्र"
                         ------------

        संत सेना महाराज-

तिसऱ्या कडव्याचे विवेचन: 'होतील दास बायकांचे'
या ओळीचा शब्दशः अर्थ 'पुरुष आपल्या पत्नीचे दास बनतील'.

सखोल भावार्थ: संत सेना महाराजांनी येथे पुरुषांच्या व्यक्तीमत्त्वातील बदलावर भर दिला आहे. 'दास' या शब्दाचा अर्थ गुलाम असा आहे. पुरुष आपल्या पत्नीच्या इच्छेनुसार आणि वर्चस्वाखाली वागतील. येथे 'दास' होणे म्हणजे पत्नीच्या विचारांवर अवलंबून राहणे, तिच्या पुढे नमते घेणे आणि स्वतःचा निर्णय घेण्याची क्षमता गमावणे.

विस्तृत विवेचन आणि उदाहरण: पूर्वीच्या समाजात पुरुष हे कुटुंबाचे प्रमुख मानले जायचे. ते कुटुंबाची आर्थिक आणि सामाजिक जबाबदारी सांभाळत होते. पण आजकाल, काही कुटुंबांमध्ये पुरुष आपल्या पत्नीवर पूर्णपणे अवलंबून आहेत. ते स्वतःच्या बुद्धीने निर्णय घेत नाहीत, उलट पत्नी सांगेल तसे वागतात. उदाहरणार्थ, काही पुरुष त्यांच्या पत्नीच्या सल्ल्यानुसार नोकरी, व्यवसाय, आणि अगदी मित्रमंडळी देखील निवडतात. त्यामुळे, त्यांच्या निर्णयक्षमतेवर आणि स्वतंत्र विचारांवर मर्यादा येतात.

अभंगाचा समारोप आणि निष्कर्ष (Conclusion and Summary)
हा अभंग केवळ तीन ओळींचा असला तरी तो मानवी मूल्यांमधील मोठ्या बदलाचे दर्शन घडवतो. संत सेना महाराजांनी या अभंगातून केवळ कलियुगाचे वर्णन केले नाही, तर मानवी स्वभावातील दुर्गुणांवर आणि त्यांच्या परिणामांवर प्रकाश टाकला आहे.

समारोप: या अभंगातून संत सेना महाराजांनी समाजातील तीन महत्त्वाच्या नात्यांचा (सासू-सून, वडील-मुलगे, पती-पत्नी) ऱ्हास दाखवला आहे. ही नाती एकमेकांवर अवलंबून असतात. जेव्हा ही नाती कमकुवत होतात, तेव्हा संपूर्ण समाज आणि कुटुंब व्यवस्था कमजोर होते.

निष्कर्ष: या अभंगाचा मुख्य निष्कर्ष हा आहे की, नैतिक आणि आध्यात्मिक मूल्यांचा ऱ्हास हाच या सर्व सामाजिक अध:पतनाचे मूळ कारण आहे. जेव्हा माणूस स्वतःचे नैतिक आचरण विसरतो, तेव्हा कौटुंबिक आणि सामाजिक संबंधांमध्ये गोंधळ निर्माण होतो. संत सेना महाराज या अभंगातून आपल्याला आपल्या नैतिक आणि सामाजिक जबाबदारीची जाणीव करून देतात.

हा अभंग आपल्याला आठवण करून देतो की, समाजाचा खरा विकास हा केवळ भौतिक प्रगतीने नव्हे, तर नैतिक मूल्यांच्या जपणुकीने होतो.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-26.08.2025-मंगळवार.
===========================================