श्री गणेश चतुर्थी: -1-🕉️🐘🔔🙏✨

[Atul Kaviraje]

श्री गणेश चतुर्थी: -

श्री गणेश चतुर्थी: एक भक्तिपूर्ण आणि विस्तृत विवेचनात्मक लेख-

आज 27 ऑगस्ट, बुधवार रोजी, आपण सर्वजण मिळून श्री गणेश चतुर्थीचा पवित्र सण साजरा करत आहोत. हा दिवस भगवान गणेश यांच्या जन्मोत्सवाच्या रूपात साजरा केला जातो, ज्यांना बुद्धी, समृद्धी आणि सौभाग्याचे देवता मानले जाते. हा सण केवळ एक धार्मिक विधी नाही, तर तो भक्ती, एकता आणि सांस्कृतिक समृद्धीचे प्रतीक आहे.

1. श्री गणेश चतुर्थीचे ऐतिहासिक आणि पौराणिक महत्त्व
गणेश चतुर्थीचा उत्सव भगवान गणेश यांच्या जन्माचे प्रतीक आहे. पौराणिक कथांनुसार, माता पार्वतीने आपल्या शरीराच्या मळापासून गणेशजींची निर्मिती केली होती आणि त्यांना आपल्या गुहेचे रक्षण करण्यासाठी नियुक्त केले होते. जेव्हा भगवान शिव परत आले, तेव्हा गणेशजींनी त्यांना आत जाण्यापासून थांबवले, ज्यामुळे क्रोधित होऊन शिवजींनी त्यांचे शीर कापले. माता पार्वतीचे दुःख पाहून, शिवजींनी एका हत्तीच्या पिलाचे शीर त्यांच्या धडावर लावले आणि त्यांना पुन्हा जिवंत केले. तेव्हापासून गणेशजींना गजमुख देवता म्हणून पूजले जाते.

2. लोकमान्य टिळक आणि सार्वजनिक गणेशोत्सव
गणेश चतुर्थीला एक सार्वजनिक उत्सव म्हणून पुनरुज्जीवित करण्याचे श्रेय महान स्वातंत्र्यसेनानी लोकमान्य बाळ गंगाधर टिळक यांना जाते. 1893 मध्ये, ब्रिटिश राजवटीत, त्यांनी लोकांना एकत्र आणण्यासाठी आणि राष्ट्रवादाची भावना जागृत करण्यासाठी या सणाला एक सामुदायिक कार्यक्रमाचे स्वरूप दिले. याचा उद्देश एक असे व्यासपीठ उपलब्ध करून देणे होते जिथे लोक कोणत्याही निर्बंधांशिवाय एकत्र येऊ शकतील आणि देशाच्या स्वातंत्र्यासाठी विचार-विनिमय करू शकतील.

3. गणपती स्थापना (मूर्तिकरण)
हा उत्सव मूर्ती स्थापनेने सुरू होतो, ज्याला 'प्राणप्रतिष्ठा' म्हणतात.

मूर्तीची स्थापना: भक्त आपल्या घरांमध्ये किंवा सार्वजनिक मंडपांमध्ये भगवान गणेश यांची मातीची किंवा पर्यावरण-पूरक मूर्ती स्थापित करतात. ही मूर्ती 1.5 दिवसांपासून ते 10 दिवसांपर्यंत ठेवली जाते.

गणेश पूजेचा शुभ मुहूर्त: या वर्षी, गणेश पूजेचा मध्यान्ह मुहूर्त 27 ऑगस्ट रोजी सकाळी 11:05 ते दुपारी 1:40 वाजेपर्यंत आहे.

4. पूजा विधी (षोडशोपचार पूजा)
गणेशजींची पूजा 16 टप्प्यांमध्ये केली जाते, ज्याला षोडशोपचार पूजा म्हणतात.

आवाहन: सर्वात आधी देवाला आमंत्रित केले जाते.

आसन: त्यांना बसण्यासाठी आसन दिले जाते.

अर्घ्य आणि पाद्य: त्यांचे हात आणि पाय धुण्यासाठी पाणी अर्पण केले जाते.

स्नान: मूर्तीला पंचामृत (दूध, दही, तूप, मध, साखरेचे मिश्रण) ने स्नान घातले जाते.

वस्त्र: त्यांना नवीन वस्त्रे परिधान केली जातात.

अलंकरण: सिंदूर, चंदन, फुले आणि दुर्वा यांच्या सहाय्याने त्यांचा शृंगार केला जातो.

नैवेद्य: मोदक, लाडू आणि विविध मिठाईंचा नैवेद्य अर्पण केला जातो.

5. गणेशजींना प्रिय वस्तू आणि त्यांचे प्रतीक
भगवान गणेश यांना काही वस्तू विशेषतः प्रिय आहेत, ज्यांचा गहन प्रतीकात्मक अर्थ आहे.

दूर्वा (शुद्धतेचे प्रतीक): दुर्वा गणेशजींना अत्यंत प्रिय आहे. ती शुद्धता, ताजेपणा आणि पुनरुज्जीवनाचे प्रतीक आहे.

लाल जास्वंदीचे फूल (भक्तीचे प्रतीक): लाल जास्वंदीचे फूल त्यांची भक्ती आणि समर्पण दर्शवते. हा रंग गणेशजींना शक्ती आणि ऊर्जा देतो.

मोदक (ज्ञानाचे प्रतीक): मोदक गणेशजींचे सर्वात प्रिय खाद्य आहे. त्याचा बाह्य भाग ज्ञानाचे आणि आंतरिक गोडवा आनंदाचे प्रतीक आहे. हे दर्शवते की ज्ञान मिळवणे कठीण आहे, पण त्याचे फळ अत्यंत गोड असते.

प्रतीके आणि इमोजी: 🕉�🐘🔔🙏✨

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-27.08.2025-बुधवार.
===========================================