पर्युषण पर्वIरंभ-दिगंबर- पर्युषण पर्व: दिगंबर जैनांचा आत्म-शुद्धीचा महापर्व 🙏-

[Atul Kaviraje]

पर्युषण पर्वIरंभ-दिगंबर-

पर्युषण पर्व: दिगंबर जैनांचा आत्म-शुद्धीचा महापर्व 🙏-

पर्युषण पर्व, ज्याला दिगंबर जैन दशलक्षण पर्व म्हणूनही ओळखतात, हा आत्म-शुद्धी, त्याग आणि तपस्येचा एक महान सण आहे. हा सण भाद्रपद महिन्याच्या शुक्ल पक्षाच्या पंचमीपासून सुरू होऊन दहा दिवसांपर्यंत चालतो. हा जैनांसाठी केवळ एक धार्मिक सण नाही, तर आपल्या आत्म्याला कर्मांच्या मळातून मुक्त करण्याचा एक गंभीर आणि पवित्र प्रयत्न आहे. दिगंबर जैनांमध्ये, पर्युषणाची सुरुवात ऋषी पंचमीच्या दिवशी होते, ज्यामुळे त्याला अधिक विशेष महत्त्व मिळते. ✨🧘�♂️

1. पर्युषण पर्वाचे धार्मिक महत्त्व
पर्युषणचा शाब्दिक अर्थ आहे "आत्म्यात स्थिर राहणे". हा सण आपल्याला बाहेरील जगातून दूर होऊन आपल्या आत्म्यावर लक्ष केंद्रित करण्याची संधी देतो.

आत्म-केंद्रित होणे: हा आपल्याला आपल्या आत डोकावून आपल्या चुका ओळखण्याचा वेळ देतो.

कर्मांचा क्षय: या काळात केलेल्या व्रत, तप आणि ध्यानाने संचित कर्मांचा क्षय होतो.

2. दशलक्षण धर्म आणि पर्युषण
दिगंबर जैन या पर्वादरम्यान दशलक्षण धर्मचे पालन करतात, जे जैन धर्माचे दहा मूलभूत गुण आहेत.

उत्तम क्षमा: पहिल्या दिवशी क्षमेच्या भावनेला महत्त्व दिले जाते.

उत्तम मार्दव: विनय आणि अहंकाराचा त्याग केला जातो.

उत्तम आर्जव: साधेपणा आणि निष्कपटता स्वीकारली जाते.

उत्तम शौच: लोभातून मुक्ती आणि पवित्रतेवर भर दिला जातो.

उत्तम सत्य: सत्याचे पालन करण्याचा संकल्प घेतला जातो.

उत्तम संयम: इंद्रियांवर नियंत्रण ठेवण्याचा अभ्यास केला जातो.

उत्तम तप: आत्म-नियंत्रणासाठी तपस्या केली जाते.

उत्तम त्याग: बाहेरील आणि आतील दोन्ही प्रकारच्या त्यागाचे पालन केले जाते.

उत्तम आकिंचन्य: सांसारिक वस्तूंबद्दल अनासक्तीची भावना ठेवली जाते.

उत्तम ब्रह्मचर्य: शुद्ध ब्रह्मचर्याचे पालन केले जाते.

3. व्रत आणि तपस्या
पर्युषणाच्या दहा दिवसांमध्ये जैन आपल्या शारीरिक आणि मानसिक शुद्धीसाठी कठोर व्रत करतात.

उपवास: अनेक जैन निराहार आणि निर्जल उपवास करतात, ज्याला उपवास, एकसाला इत्यादी म्हटले जाते. 💧❌

रस-त्याग: काही लोक फक्त एक किंवा दोन प्रकारच्या जेवणाचे सेवन करतात, ज्याला एकासन किंवा ब्यासन म्हटले जाते.

4. स्वाध्याय आणि सत्संग
या पर्वादरम्यान धार्मिक ग्रंथांचे अध्ययन आणि सत्संगाला विशेष महत्त्व आहे.

जैन दर्शन: जैन मंदिरात आणि घरांमध्ये धार्मिक प्रवचन आणि कथा होतात, ज्यात जैन दर्शनाच्या तत्त्वांना समजावून सांगितले जाते. 📖

सामूहिक प्रार्थना: भक्त सामूहिकरीत्या प्रार्थना, पूजा आणि अभिषेक करतात. 👥

5. क्षमावाणी पर्व
पर्युषण पर्वाचा अंतिम दिवस क्षमावाणी पर्व म्हणून साजरा केला जातो.

मिच्छामी दुक्कड़म्: या दिवशी सर्वजण एकमेकांना 'मिच्छामी दुक्कड़म्' म्हणून आपल्याकडून झालेल्या नकळत चुकांबद्दल क्षमा मागतात. 🙏

सद्भाव: हा सण समाजात सद्भाव आणि बंधुत्वाची भावना वाढवतो.

6. उदाहरणे आणि कथा
पर्युषण दरम्यान दशलक्षण धर्माशी संबंधित अनेक कथा सांगितल्या जातात, ज्या आपल्याला या गुणांना स्वीकारण्याची प्रेरणा देतात.

राजा श्रेणिकाची कथा: राजा श्रेणिक आणि त्यांची राणी चेलना यांची कथा, ज्यात क्षमेचे महत्त्व सांगितले आहे, खूप प्रसिद्ध आहे.

कर्मांचे फळ: कथांच्या माध्यमातून हे समजावून सांगितले जाते की आपल्या कर्मांचे फळ निश्चितपणे मिळते, आणि पश्चात्तापच त्यांना शुद्ध करण्याचा एकमेव मार्ग आहे. 📜

7. पर्युषणाचे सामाजिक महत्त्व
हा सण केवळ वैयक्तिक आध्यात्मिक उन्नतीपुरता मर्यादित नाही, तर त्याचा समाजावरही खोलवर प्रभाव पडतो.

एकमेकांशी भेटणे: समाजातील लोक एकमेकांना भेटून जुनी कटुता विसरून जातात.

सामूहिक सद्भावना: हा सण समाजाला एकजूट करतो आणि सर्वांमध्ये प्रेम आणि आदराची भावना वाढवतो. 🫂

8. मुलांचा आणि तरुणांचा सहभाग
या सणात लहान मुले आणि तरुण देखील उत्साहाने भाग घेतात.

कठोर तपस्या: आजकाल अनेक तरुण देखील उपवास आणि तपस्येमध्ये भाग घेतात, जे त्यांच्या मजबूत श्रद्धेचे प्रतीक आहे.

धार्मिक शिक्षण: हा सण त्यांना आपली संस्कृती आणि धर्माची मूल्ये समजून घेण्याची संधी देतो. 👦👧

9. पर्युषण आणि आधुनिक जीवन
आजच्या तणावपूर्ण आणि धावपळीच्या जीवनात पर्युषण पर्वाचे महत्त्व अधिकच वाढते.

तणावमुक्ती: हा आपल्याला बाहेरील जगाच्या तणावापासून दूर होऊन आपल्या आत शांती शोधण्याची संधी देतो. 🧘

आत्म-सुधारणा: हा आपल्याला आपल्या चुकांवर विचार करण्याची आणि एक चांगले माणूस बनण्याची प्रेरणा देतो. 📈

10. निष्कर्ष
पर्युषण पर्व केवळ दहा दिवसांचा उत्सव नाही, तर ही एक आध्यात्मिक यात्रा आहे. हे आपल्याला शिकवते की जीवनाचा खरा उद्देश बाहेरील सुखांमध्ये नाही, तर आत्म-शुद्धी, त्याग आणि इतरांप्रती क्षमेच्या भावनेत आहे. हा सण दरवर्षी आपल्याला एक नवीन संधी देतो, जेणेकरून आपण आपले जीवन अधिक सार्थक आणि पवित्र बनवू शकू. 🌸🕊�

✨ सारांश (Emoji) ✨
🙏 पर्युषण पर्व
🧘�♂️ आत्म-शुद्धी
🗓� 10 दिवस
📜 दशलक्षण
💧❌ उपवास
🫂 सद्भाव
❤️ क्षमा
📜 कथा
✨ आध्यात्मिक यात्रा
🌸 पवित्र जीवन

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-28.08.2025-गुरुवार.
===========================================