२९ ऑगस्ट :गांधीजींचे डॉक्टर आणि गुजरातचे पहिले मुख्यमंत्री -डॉ. जीवराज नारायण-1-

[Atul Kaviraje]

जीवराज नारायण मेहता (Jivraj Narayan Mehta): २९ ऑगस्ट १८८७ - गांधीजींचे डॉक्टर आणि गुजरातचे पहिले मुख्यमंत्री.

२९ ऑगस्ट : गांधीजींचे डॉक्टर आणि गुजरातचे पहिले मुख्यमंत्री - डॉ. जीवराज नारायण मेहता 👨�⚕️🇮🇳-

दिनांक: २९ ऑगस्ट
विषय: डॉ. जीवराज नारायण मेहता यांचे जीवन, कार्य आणि योगदान.

परिचय
आजचा दिवस, २९ ऑगस्ट, हा भारतीय इतिहासातील एका थोर व्यक्तिमत्त्वाचा जन्मदिन आहे - डॉ. जीवराज नारायण मेहता. त्यांचा जन्म १८८७ साली अमरेली, गुजरात येथे झाला. ते केवळ एक कुशल डॉक्टरच नव्हते, तर स्वातंत्र्यसेनानी, महात्मा गांधीजींचे निकटवर्ती, आणि स्वतंत्र गुजरात राज्याचे पहिले मुख्यमंत्री म्हणूनही त्यांची ओळख आहे. त्यांचे जीवन हे वैद्यकीय सेवा, देशभक्ती आणि राजकीय नेतृत्वाचे एक अनोखे मिश्रण होते. या लेखात आपण त्यांच्या जीवनपटाचे १० प्रमुख मुद्द्यांवरून सखोल विवेचन करणार आहोत.

मुख्य मुद्दे आणि त्यांचे सखोल विश्लेषण
प्रारंभिक जीवन आणि उच्च शिक्षण 📚

संदर्भ: जीवराज मेहता यांचा जन्म २९ ऑगस्ट १८८७ रोजी अमरेली येथे झाला. त्यांचे शिक्षण मुंबईत झाले आणि त्यानंतर वैद्यकीय शिक्षण घेण्यासाठी ते इंग्लंडला गेले.

विश्लेषण: इंग्लंडमधील त्यांच्या वैद्यकीय शिक्षणाने त्यांना आधुनिक वैद्यकशास्त्राचे उत्तम ज्ञान दिले. त्यांनी लंडनमध्ये "एम.डी." (M.D.) आणि "एम.आर.सी.पी." (MRCP) या पदव्या मिळवून वैद्यकीय क्षेत्रात आपले कर्तृत्व सिद्ध केले. परदेशात शिक्षण घेऊनही त्यांना देशासाठी काहीतरी करण्याची तीव्र इच्छा होती. त्यांनी ब्रिटिश साम्राज्याच्या सेवेऐवजी मायदेशात परत येऊन देशसेवेचा मार्ग निवडला, हे त्यांच्या राष्ट्रनिष्ठेचे प्रतीक आहे.

गांधीजींशी निकटचा संबंध 🤝

संदर्भ: १९१५ मध्ये भारतात परतल्यानंतर जीवराज मेहता यांची महात्मा गांधीजींशी भेट झाली. लवकरच ते गांधीजींचे वैयक्तिक डॉक्टर बनले आणि त्यांच्या आश्रमात राहू लागले.

विश्लेषण: गांधीजींच्या जीवनात डॉ. मेहता यांचे स्थान केवळ डॉक्टरांचे नव्हते, तर ते त्यांचे एक विश्वासू सहकारी आणि सल्लागारही होते. गांधीजींच्या अनेक उपवासांदरम्यान त्यांची प्रकृती सांभाळण्याची महत्त्वाची जबाबदारी डॉ. मेहता यांनी निभावली. गांधीजींच्या आरोग्याची काळजी घेत असतानाच, त्यांनी त्यांच्या विचारांचा स्वीकार केला आणि स्वातंत्र्य चळवळीत सक्रिय सहभाग घेतला. हा संबंध केवळ व्यावसायिक नसून, तो एका वैचारिक आणि आध्यात्मिक मैत्रीचा होता.

स्वातंत्र्य चळवळीतील सहभाग ✊

संदर्भ: डॉ. मेहता यांनी असहकार आंदोलन, सविनय कायदेभंग आंदोलन आणि भारत छोडो आंदोलन यांसारख्या प्रमुख चळवळींमध्ये भाग घेतला.

विश्लेषण: एक उच्चशिक्षित आणि प्रतिष्ठित डॉक्टर असूनही, त्यांनी आपले सुखसोयीचे जीवन सोडून देशाच्या स्वातंत्र्यासाठी तुरुंगवास पत्करला. १९३० च्या सविनय कायदेभंग आंदोलनात त्यांना अटक झाली होती. त्यांनी वैद्यकीय सेवा आणि समाजसेवा या दोन्ही क्षेत्रांतून स्वातंत्र्य लढ्यात आपले योगदान दिले. त्यांचे हे धाडसी पाऊल हे देशभक्ती आणि त्यागवृत्तीचे उत्कृष्ट उदाहरण आहे.

राजकीय कारकिर्दीची सुरुवात 🗳�

संदर्भ: स्वातंत्र्यानंतर त्यांनी राजकारणात प्रवेश केला. ते मुंबई प्रांताच्या मंत्रिमंडळात सार्वजनिक बांधकाम मंत्री होते.

विश्लेषण: डॉ. मेहता यांनी राजकारणात प्रवेश करतानाही आपले सेवाभाव आणि समर्पण कायम राखले. सार्वजनिक बांधकाम मंत्री म्हणून त्यांनी राज्याच्या विकासासाठी अनेक महत्त्वाचे निर्णय घेतले. रस्त्यांची दुरुस्ती, पूल बांधणी आणि इतर पायाभूत सुविधांच्या विकासावर त्यांनी भर दिला, ज्यामुळे राज्याच्या प्रगतीला गती मिळाली.

गुजरात राज्याचे पहिले मुख्यमंत्री 🚩

संदर्भ: १९६० साली महाराष्ट्रापासून गुजरात राज्य वेगळे झाल्यावर डॉ. मेहता यांची गुजरातच्या पहिल्या मुख्यमंत्रीपदी निवड झाली.

विश्लेषण: स्वतंत्र गुजरात राज्याची स्थापना ही एक ऐतिहासिक घटना होती. डॉ. मेहता यांच्या नेतृत्वाखाली या नव्याने स्थापन झालेल्या राज्याचा विकास साधण्याचे मोठे आव्हान होते. त्यांनी राज्याचा पाया मजबूत करण्यासाठी शिक्षण, आरोग्य, उद्योग आणि कृषी या क्षेत्रांवर विशेष लक्ष दिले. त्यांच्या दूरदृष्टीमुळे गुजरात राज्याची प्रगती खूप वेगाने झाली. त्यांच्या मुख्यमंत्रीपदाचा काळ हा गुजरातच्या विकासाचा सुवर्णकाळ मानला जातो.

वैद्यकीय क्षेत्रातील योगदान 🏥

संदर्भ: त्यांनी भारतातील अनेक प्रमुख वैद्यकीय संस्थांच्या स्थापनेत महत्त्वाची भूमिका बजावली.

विश्लेषण: डॉ. मेहता यांनी मुंबईतील के.ई.एम. (K.E.M.) रुग्णालयाच्या आणि सेठ जी.एस. मेडिकल कॉलेजच्या स्थापनेत महत्त्वाची भूमिका पार पाडली. त्यांनी या संस्थांचे डीन म्हणूनही काम पाहिले. वैद्यकीय शिक्षणाला चालना देणे, ग्रामीण भागात आरोग्य सेवा पोहोचवणे आणि आधुनिक उपचारपद्धती भारतात आणणे हे त्यांचे मुख्य उद्दिष्ट होते.

प्रमुख ऐतिहासिक घटना 📜

संदर्भ: भारतीय संविधान सभेचे सदस्य म्हणूनही त्यांनी देशाच्या निर्मितीमध्ये योगदान दिले.

विश्लेषण: संविधान सभेतील त्यांचे योगदान महत्त्वपूर्ण होते. त्यांनी देशाच्या भविष्याचा पाया रचणाऱ्या महत्त्वपूर्ण चर्चांमध्ये भाग घेतला आणि आपले विचार मांडले. त्यांचे मत नेहमीच विज्ञाननिष्ठ आणि तर्कसंगत असायचे.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-29.08.2025-शुक्रवार.
===========================================