बलराम जयंती-29 ऑगस्ट, 2025, शुक्रवार-🎊🙏🌾💪🐍✨

[Atul Kaviraje]

बलराम जयंतीवर एक विस्तृत आणि भक्तिपूर्ण लेख-

29 ऑगस्ट, 2025, शुक्रवार

बलराम जयंती 🎊, ज्याला हल षष्ठी असेही म्हणतात, हा भगवान श्रीकृष्ण यांचे मोठे बंधू, बलराम यांच्या जन्मोत्सवाच्या रूपात साजरा केला जातो. हा सण भाद्रपद महिन्याच्या कृष्ण पक्षाच्या षष्ठी तिथीला साजरा होतो. बलराम जी यांना हलधर आणि दाऊ म्हणूनही ओळखले जाते, कारण त्यांचे मुख्य शस्त्र नांगर (हल) होते. हा सण प्रामुख्याने भारताच्या ग्रामीण भागात साजरा होतो, जिथे शेतीला विशेष महत्त्व आहे. या दिवशी स्त्रिया आपल्या मुलांच्या दीर्घायुष्यासाठी आणि सुख-समृद्धीसाठी उपवास करतात.

1. बलराम जयंतीचे महत्त्व आणि परिचय
बलराम जयंतीचा सण भगवान बलराम यांच्या जन्माचे प्रतीक आहे, जे भगवान विष्णूच्या आठव्या अवताराचे, श्रीकृष्णाचे मोठे बंधू होते. त्यांचा जन्म माता रोहिणी यांच्या गर्भातून झाला.

कृषीचे प्रतीक: बलराम जी यांना कृषीचे देवता मानले जाते. त्यांचे शस्त्र नांगर शेतकऱ्यांसाठी समृद्धी आणि आनंदाचे प्रतीक आहे.

शक्ती आणि बंधुत्व: बलराम जी आपल्या असीम शक्ती आणि भगवान श्रीकृष्णावरील त्यांच्या अतूट प्रेमासाठी ओळखले जातात. हा सण बंधुत्व आणि समर्पणाचा संदेश देतो.

संतान प्राप्तीची कामना: या दिवशी माता आपल्या मुलांच्या दीर्घायुष्यासाठी आणि निरोगी आयुष्यासाठी उपवास करतात, ज्याला हल षष्ठी व्रत असेही म्हणतात.

2. बलराम जयंतीमागील पौराणिक कथा
बलराम जी यांच्या जन्माशी संबंधित अनेक पौराणिक कथा आहेत ज्या त्यांचे महत्त्व दर्शवितात.

शेषनागाचा अवतार: पुराणानुसार, बलराम जी शेषनागाचा अवतार होते, जो भगवान विष्णूच्या शयनाचा आधार आहे. यामुळेच ते इतके शक्तिशाली होते. 🐍

गर्भाधानाची किमया: भगवान श्रीकृष्णाच्या जन्मापूर्वी, त्यांना देवकीच्या सातव्या गर्भातून माता रोहिणीच्या गर्भात स्थलांतरित करण्यात आले, जेणेकरून त्यांचा जन्म होऊ शकेल. ही योगमायेची एक किमया होती.

दाऊची पदवी: बलराम जी यांना 'दाऊ' म्हणजे मोठा भाऊ म्हणून संबोधले जाते, जे भाऊ-बहिणीच्या प्रेमाचे आणि आदराचे प्रतीक आहे.

3. पूजा विधी आणि अनुष्ठान
बलराम जयंतीच्या दिवशी काही विशेष पूजा-अनुष्ठान केले जातात.

व्रताचे पालन: या दिवशी महिला नांगरलेल्या जमिनीतून उगवलेली धान्ये आणि भाज्या खात नाहीत. 🌱

नांगराची पूजा: शेतकरी आपल्या नांगराची आणि शेतीच्या उपकरणांची पूजा करतात, जेणेकरून त्यांचे पीक चांगले येईल. 🌾

महुवाचा नैवेद्य: या दिवशी विशेषतः महुवाच्या फुलांपासून बनवलेल्या पदार्थांचा नैवेद्य दाखवला जातो.

गंगाजलचा वापर: पूजेत गंगाजलचा वापर केला जातो.

4. हल षष्ठी व्रताचे महत्त्व
हल षष्ठीचे व्रत मुलांच्या सुख-समृद्धी आणि दीर्घायुष्यासाठी केले जाते.

महिलाप्रधान सण: हा सण प्रामुख्याने महिलांनी साजरा केला जातो, ज्या आपल्या कुटुंबाच्या कल्याणासाठी कठोर तपस्या करतात.

संतानाचा आशीर्वाद: या व्रताच्या प्रभावाने संतानाला आरोग्य आणि दीर्घायुष्याचा आशीर्वाद मिळतो.

नांगराशिवाय पीक: या व्रतात केवळ त्या धान्यांचे सेवन केले जाते, जे नांगर न चालवता उगवतात, जसे की- जवस, ज्वारी, बाजरी, मका आणि महुवा.

5. बलराम जींचे व्यक्तिमत्व
बलराम जींचे व्यक्तिमत्व अनेक गुणांनी परिपूर्ण होते.

अद्वितीय बळ: त्यांना बलभद्र असेही म्हटले जाते, ज्याचा अर्थ आहे अत्यंत बलवान. ते त्यांच्या शारीरिक शक्तीसाठी ओळखले जातात. 💪

शांत स्वभाव: त्यांच्या असीम शक्ती असूनही, त्यांचा स्वभाव शांत आणि सौम्य होता.

मर्यादेचे पालन: ते नेहमी मर्यादेचे पालन करत असत आणि धर्माच्या मार्गावर चालत असत.

6. श्रीकृष्णासोबतचे संबंध
बलराम आणि श्रीकृष्ण यांचे संबंध बंधुत्वाचे एक उत्कृष्ट उदाहरण आहे.

अटूट प्रेम: दोन्ही भावांमध्ये खूप प्रेम होते. बलराम जी नेहमी श्रीकृष्णासोबत राहिले आणि प्रत्येक संकटात त्यांनी साथ दिली.

लीलांचे साथी: ते श्रीकृष्णाच्या सर्व लीलांमध्ये, जसे की- पूतना वध, कंस वध इत्यादींमध्ये त्यांचे साथीदार होते.

मित्र आणि गुरू: बलराम जी यांनी श्रीकृष्णासोबतच विद्याध्ययन केले आणि ते त्यांचे गुरूही होते.

7. बलराम जींची प्रतीके आणि शस्त्रे
बलराम जींची प्रतीके आणि शस्त्रे त्यांचे व्यक्तिमत्व दर्शवितात.

नांगर (हलधर): हे कृषी, समृद्धी आणि शक्तीचे प्रतीक आहे.

मुसळ: हे त्यांचे दुसरे मुख्य शस्त्र होते, ज्याचा वापर त्यांनी अनेक राक्षसांचा नाश करण्यासाठी केला.

8. सामाजिक सलोखा आणि पर्यावरण संरक्षण
बलराम जयंतीचा सण सामाजिक सलोखा आणि पर्यावरण संरक्षणाचा संदेशही देतो.

कृषीचा सन्मान: हा सण शेतकरी आणि कृषीबद्दल आदराची भावना जागृत करतो.

निसर्गाशी जोडणी: या दिवशी नांगर न केलेल्या जमिनीतील धान्य खाऊन लोक निसर्गासोबतचा त्यांचा सखोल संबंध दर्शवतात.

9. बलराम जयंतीचे आधुनिक स्वरूप
आजकाल हा सण केवळ ग्रामीण भागापुरता मर्यादित नाही, तर शहरी भागातही त्याचे महत्त्व वाढले आहे.

संघटित आयोजन: शहरांमध्ये अनेक संस्था आणि मंदिरे एकत्रितपणे या सणाचे आयोजन करतात.

मुलांमध्ये जागरूकता: शाळांमध्येही या दिवशी मुलांना बलराम जी यांच्या जीवनाबद्दल आणि त्यांच्या महत्त्वाविषयी सांगितले जाते.

10. भक्ती आणि समर्पणाचा सण
शेवटी, बलराम जयंती भक्ती, समर्पण आणि बंधुत्वाचे प्रतीक आहे. हे आपल्याला शिकवते की शक्तीचा वापर नेहमी धर्म आणि न्यायासाठी केला पाहिजे. हा सण आपल्याला आपल्या कुटुंबाप्रती आणि समाजाप्रती असलेल्या जबाबदाऱ्यांची जाणीव करून देतो. हे भगवान बलराम यांच्या आदर्शांचे स्मरण करण्याची एक महत्त्वाची संधी आहे. ✨

इमोजी सारांश: 🎊🙏🌾💪🐍✨

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-29.08.2025-शुक्रवार.
===========================================