चार्ल्स कोरेया: भारताचे शिल्पकार 🏗️🏙️🌿-2-🎨🌍🏗️🌳🏙️

[Atul Kaviraje]

चार्ल्स कोरेया-

जन्मदिनांक: १ सप्टेंबर १९३० (Charles Correa) — भारताचे प्रसिद्ध वास्तुविशारद आणि शहरी नियोजनतज्ज्ञ -

चार्ल्स कोरेया: भारताचे शिल्पकार 🏗�🏙�🌿-

४. शहरी नियोजन आणि पर्यावरण (Urban Planning and Environment) 🌆♻️
कोरेया हे केवळ इमारतींचे डिझायनर नव्हते, तर त्यांना शहरांच्या विकासाची आणि पर्यावरणाचीही सखोल जाण होती.

नवी मुंबईची संकल्पना: मुंबईवरील वाढता ताण कमी करण्यासाठी आणि एक सुनियोजित शहर निर्माण करण्यासाठी त्यांनी नवी मुंबईच्या मास्टर प्लॅनमध्ये (१९६४) महत्त्वाची भूमिका बजावली. त्यांनी 'नोड' संकल्पना वापरली, जिथे प्रत्येक नोड एक स्वायत्त उपनगर असेल. 🗺�

स्थानिक हवामानाचा विचार: त्यांच्या डिझाइनमध्ये नैसर्गिक वायुवीजन, सूर्यप्रकाशाचा योग्य वापर आणि उष्णता कमी करण्यासाठी पारंपरिक पद्धतींचा वापर होता, ज्यामुळे ऊर्जा वापर कमी होत असे. ☀️

गरीबांसाठी घरे: कमी बजेटमध्ये उत्तम आणि सुटसुटीत घरे कशी उपलब्ध करून देता येतील, यावर त्यांनी विशेष लक्ष दिले. त्यांनी 'आवास' (Housing) या संकल्पनेवरही काम केले. 🏠

५. पुरस्कार आणि सन्मान (Awards and Honors) 🏆🏅
त्यांच्या उत्कृष्ट कार्यासाठी त्यांना अनेक राष्ट्रीय आणि आंतरराष्ट्रीय पुरस्कारांनी सन्मानित करण्यात आले.

पद्मश्री (१९७२) आणि पद्मविभूषण (२००६): भारत सरकारने त्यांना देशातील सर्वोच्च नागरी सन्मानाने गौरविलं. 🇮🇳

रॉयल गोल्ड मेडल (Royal Gold Medal - RIBA) (१९८४): रॉयल इन्स्टिट्यूट ऑफ ब्रिटिश आर्किटेक्ट्सने (RIBA) दिलेला हा वास्तुकलेतील सर्वोच्च सन्मानांपैकी एक आहे. 👑

आगा खान अवॉर्ड फॉर आर्किटेक्चर (Aga Khan Award for Architecture) (१९८८): भारत भवनसाठी त्यांना हा पुरस्कार मिळाला. 🕌

प्रिमियम इम्पीरियल (Praemium Imperiale) (१९९४): जपान आर्ट असोसिएशनने दिलेला हा कला क्षेत्रातील नोबेल मानला जातो. 🇯🇵

इतर: त्यांना युनायटेड नेशन्सचे (United Nations) 'ग्रेटेस्ट ऑनर' आणि अन्य अनेक आंतरराष्ट्रीय पुरस्कारही मिळाले. 🌐

६. वारसा आणि प्रभाव (Legacy and Influence) 🌳✨
चार्ल्स कोरेया यांनी भारतीय वास्तुकलेवर खोलवर प्रभाव टाकला आहे.

पुढील पिढीवर प्रभाव: त्यांचे कार्य अनेक युवा वास्तुविशारदांसाठी प्रेरणास्थान बनले आहे. त्यांनी दाखवून दिले की, स्थानिक संदर्भाचा आदर करतही आधुनिक आणि जागतिक स्तरावरील वास्तुकला निर्माण करता येते. 📚

भारतीय वास्तुकलेचे जागतिक स्तरावर प्रतिनिधित्व: त्यांनी भारतीय वास्तुकलेला आंतरराष्ट्रीय नकाशावर आणले आणि तिची एक वेगळी ओळख निर्माण केली. 🗺�

७. ऐतिहासिक महत्त्वाच्या घटना (Historical Events of Significance) ⏳📜
भारताच्या स्वातंत्र्योत्तर विकासात योगदान: कोरेयांचे कार्य स्वातंत्र्यानंतरच्या भारताच्या विकासाशी आणि शहरीकरणाच्या आव्हानांशी थेट संबंधित होते. नव्या भारताच्या निर्मितीमध्ये वास्तुकलेचे काय योगदान असू शकते, हे त्यांनी सिद्ध केले.

शहरीकरण आणि त्यांच्या प्रकल्पांचा संदर्भ: २० व्या शतकाच्या उत्तरार्धात भारतात वेगाने शहरीकरण होत असताना, कोरेयांनी सुनियोजित शहरे आणि मानवी वस्त्या कशा असाव्यात, याचे आदर्श निर्माण केले. नवी मुंबई हे त्याचे ज्वलंत उदाहरण आहे.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-01.09.2025-सोमवार.
===========================================