संत सेना महाराज-चोरी करुनिया बांधले वाडे-1-

[Atul Kaviraje]

                         "संत चरित्र"
                         ------------

        संत सेना महाराज-

अचानक संपत्ती गोळा करणे, विषयसुखाची चटक असणारी माणसे, वेश्या व्यवसाय करीत असलेली स्त्री यासारखी विकृत व्यसने अनेकांना चिकटलेली असतात. संशयाचे व्यसनाचे भूत ज्या माणसाच्या मानगुटीवर बसले तो माणूस, अफू, गांजा, दारूच्या आधीन जाऊन सर्वनाश करवून घेतो. या संदर्भात समाजाचे उद्बोधन व्हावे. समाजात नीतीमूल्याचा जो हास झाला आहे, अशासाठी प्रपंचातील लोकांना सेनाजींनी हर प्रकारे उपदेश केलेला आहे. त्या संदर्भात त्यांनी अनेक अभंगरचना केल्या आहेत.

विषयवासनेने अनेक पुरुष स्त्रीलंपट होतात. स्त्रीच्या आधीन होऊन बायकोच्या नादाने आईवडिलांचा अतोनात छळ करणारा मुलगा, अशा मुर्ख पुरुषांचा सेनारजींनी धिक्कार केला आहे. कडाडून हल्ला चढविला आहे. अशा मूढ माणसाचे हुबेहुब चित्र रेखांकित केले आहे. घरची स्त्री टाकून दाराच्या स्त्रीच्या नादी लागून नादान पुरुषाचे वर्तन अभंगात मांडले आहे. बाजारबसवी बाहेरची स्त्री, तिच्याशी पुरुष चाळे करून स्वतःच्या शरीराचा नाश करवून घेतात. किंवा व्यभिचारी स्त्री आपल्या दोन्ही कुळांचा नाश करते. फुकटचे धन मिळविणाऱ्यां बद्दल सेनाजी म्हणतात,

"चोरी करुनिया बांधले वाडे।

झाले ते उघडे नांदत नाही।

होऊनिया मिळविले धन।

असता अवगुण लया गेली॥

मदिरा जुगार करी परदार।

दारिद्र बेजार दुःखमोगी।

सेना म्हणे त्रासून फिरती ही जनी।

मग चक्रपाणी भजू पाहे ॥"

अभंगाचा सखोल भावार्थ
संत तुकाराम महाराज त्यांच्या अभंगातून मानवी स्वभावातील दुर्गुणांवर आणि त्यांच्या परिणामांवर प्रकाश टाकतात. या अभंगात त्यांनी असे स्पष्ट केले आहे की, चुकीच्या मार्गाने मिळवलेले धन आणि वाईट सवयींमुळे जीवनात केवळ दुःखच येते. यातून बाहेर पडण्यासाठी शेवटी माणूस ईश्वराचा धावा करतो, पण वेळ निघून गेल्यावर हा अनुभव मिळतो.

प्रत्येक कडव्याचे विस्तृत विवेचन
चोरी करुनिया बांधले वाडे। झाले ते उघडे नांदत नाही॥
या ओळींमध्ये तुकाराम महाराज सांगतात की, ज्या व्यक्तीने चोरी करून, म्हणजे गैरमार्गाने धन मिळवून मोठी वाडी (इमारत किंवा घर) बांधली आहे, ती जास्त काळ टिकत नाही. 'उघडे' म्हणजे ते सत्य लवकरच सर्वांसमोर येते आणि 'नांदत नाही' म्हणजे त्या वाडीत किंवा घरात सुख-समाधान टिकत नाही.

उदाहरण: एखादा व्यापारी चुकीच्या पद्धतीने, जसे की लोकांची फसवणूक करून किंवा काळाबाजार करून मोठा बंगला बांधतो. सुरुवातीला त्याला यश मिळाल्यासारखे वाटत असले, तरी लवकरच त्याची फसवेगिरी उघडकीस येते. मग त्याला सामाजिक मान-सन्मान मिळत नाही आणि त्या बंगल्यात त्याला मानसिक शांती मिळत नाही. त्याच्या गैरकृत्यांमुळे त्याला अनेक संकटांना तोंड द्यावे लागते आणि त्याला मिळालेली वाडी केवळ एक निर्जीव इमारत ठरते, ज्यात शांतपणे राहता येत नाही.

होऊनिया मिळविले धन। असता अवगुण लया गेली॥
या ओळींचा अर्थ असा आहे की, अनेक वाईट मार्ग अवलंबून (अवगुण) जे धन मिळवले जाते, ते शेवटी नष्ट होते. 'लया गेली' म्हणजे ते सर्व संपून जाते. वाईट हेतूने कमावलेल्या पैशाचा उपयोग स्वतःसाठी किंवा इतरांसाठी चांगल्या कामासाठी होत नाही, कारण त्यामागे असलेली नकारात्मक ऊर्जा आणि पाप कर्म त्या धनसंपत्तीला जास्त काळ टिकू देत नाही.

उदाहरण: एखादा व्यक्ती लाच घेऊन खूप पैसा जमा करतो. सुरुवातीला तो श्रीमंत होतो पण नंतर त्याच्यावर चौकशी लागते, त्याला तुरुंगात जावे लागते किंवा समाजातून बहिष्कृत केले जाते. अशा वेळी त्याच्याकडे असलेले धन, गाडी-बंगले काहीही कामाचे नसते, उलट तेच त्याच्या दुःखाचे कारण बनते. अशा व्यक्तीची सर्व संपत्ती शेवटी वाया जाते किंवा त्याला ती सोडावी लागते.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-02.09.2025-मंगळवार.
===========================================