संत सेना महाराज-चोरी करुनिया बांधले वाडे-2-

[Atul Kaviraje]

                         "संत चरित्र"
                         ------------

        संत सेना महाराज-

मदिरा जुगार करी परदार। दारिद्र बेजार दुःखमोगी॥
या ओळींमध्ये संत तुकाराम महाराज तीन प्रमुख दुर्गुणांचा उल्लेख करतात: दारू (मदिरा), जुगार आणि परस्त्रीगमन (परदार). ते म्हणतात की, या व्यसनांच्या आहारी गेलेला माणूस शेवटी दारिद्र्यात (गरिबी) आणि दुःखात अडकतो. 'बेजार' म्हणजे पूर्णपणे त्रासलेला आणि 'दुःखमोगी' म्हणजे दुःखाचा अनुभव घेणारा.

उदाहरण: समजा, एखादा माणूस जुगाराच्या व्यसनात अडकला आहे. सुरुवातीला त्याला वाटते की तो जुगार जिंकून श्रीमंत होईल, पण तो नेहमीच हरतो. तो आपले सर्व पैसे गमावतो, कुटुंबाला त्रास देतो आणि त्याचे नातेवाईक त्याला सोडून जातात. शेवटी त्याच्याकडे काहीही उरत नाही, तो गरीब होतो आणि त्याला प्रचंड दुःखाचा सामना करावा लागतो.

सेना म्हणे त्रासून फिरती ही जनी। मग चक्रपाणी भजू पाहे॥
या अभंगातील सर्वात महत्त्वाच्या ओळी या आहेत, ज्यात संत तुकाराम महाराज म्हणतात की, जेव्हा लोक वरील सर्व गैरमार्गांनी त्रासून जातात, सर्व सुख-समाधान गमावून बसतात, तेव्हा त्यांना शेवटी भगवंताची आठवण होते. 'चक्रपाणी' हे विष्णूदेवाचे नाव आहे आणि ते येथे भगवंतासाठी वापरले आहे.

उदाहरण: ज्या व्यक्तीने वाईट कर्मे केली आहेत, पैसा गमावला आहे, आणि सर्वप्रकारे दुःखी झाला आहे, त्याला जेव्हा जगात कोणीही साथ देत नाही, तेव्हा तो शेवटी देवाला शरण जातो. तो देवाची प्रार्थना करतो आणि त्याला वाटायला लागते की, आता देवच त्याला या दुःखातून वाचवू शकतो. पण संत तुकाराम महाराज हे स्पष्ट करतात की, ही जाणीव लवकर झाली असती तर दुःखाचा सामना करावा लागला नसता.

समारोप आणि निष्कर्ष
या अभंगातून तुकाराम महाराज मानवी जीवनातील एक कटू सत्य मांडतात. ते सांगतात की, वाईट मार्गाने मिळवलेले धन किंवा वाईट सवयी माणसाला तात्पुरते सुख देऊ शकतात, पण त्यांचे अंतिम परिणाम अत्यंत दुःखद असतात. माणूस जेव्हा सर्व बाजूंनी हरतो, तेव्हाच त्याला भगवंताची आठवण होते. हा अभंग आपल्याला हा महत्त्वाचा संदेश देतो की, जीवन योग्य मार्गाने जगले पाहिजे, चांगले कर्म केले पाहिजे आणि भगवंताचे स्मरण नेहमी केले पाहिजे. जर हे सर्व सुरुवातीपासून केले तर दुःखाची वेळच येणार नाही.

है धन दीर्घकाळ टिकत नाही, ते त्वरित आटते. व्यसनी माणूस हा विषय

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-02.09.2025-मंगळवार.
===========================================