माध्यमांची भूमिका: लोकशाहीचा चौथा स्तंभ की पक्षपाती आवाज?-1-🏛️➡️💡➡️📢➡️💰➡️⚖️➡

[Atul Kaviraje]

माध्यमांची भूमिका: लोकशाहीचा चौथा स्तंभ की पक्षपाती आवाज?-

1. परिचय: लोकशाहीचा रक्षक
लोकशाहीत मीडियाला अनेकदा 'चौथा स्तंभ' म्हटले जाते. तो कायदेमंडळ, कार्यकारी मंडळ आणि न्यायपालिका यानंतर समाजाला माहिती देण्याचे, शिक्षित करण्याचे आणि जागृत करण्याचे सर्वात महत्त्वाचे साधन आहे. एका निरोगी लोकशाहीसाठी मीडिया निष्पक्ष आणि स्वतंत्र असणे आवश्यक आहे. तो जनता आणि सरकार यांच्यात एक पूल म्हणून काम करतो, जेणेकरून जनतेचा आवाज सरकारपर्यंत आणि सरकारची धोरणे जनतेपर्यंत पोहोचू शकतील. 🤔💡

1.1. ऐतिहासिक संदर्भ: भारताच्या स्वातंत्र्य संग्रामात मीडियाने महत्त्वाची भूमिका बजावली. त्यावेळच्या वृत्तपत्रांनी लोकांमध्ये देशभक्तीची भावना जागृत केली आणि त्यांना इंग्रजांविरुद्ध एकत्र आणले.

1.2. आदर्श भूमिका: एक आदर्श मीडिया समाजातील प्रश्न उचलतो, सत्तेला प्रश्न विचारतो आणि दुर्बळ वर्गाचा आवाज बनतो.

2. मीडियाची सध्याची स्थिती
आजच्या काळात मीडियाच्या भूमिकेवर प्रश्नचिन्ह उभे राहिले आहे. सोशल मीडिया, 24x7 वृत्तवाहिन्या आणि डिजिटल प्लॅटफॉर्मच्या या युगात बातम्या वेगाने पसरतात, पण त्यांची गुणवत्ता आणि निष्पक्षता यावर अनेकदा शंका घेतली जाते. 📢📱

2.1. माहितीचा अतिरेक: आपल्याला प्रत्येक क्षणी इतकी माहिती मिळते की सत्य आणि असत्य यात फरक करणे कठीण होते.

2.2. टीआरपी आणि सनसनाटी बातम्या: टीआरपी (टेलिव्हिजन रेटिंग पॉइंट्स) च्या शर्यतीत अनेक वाहिन्या सनसनाटी बातम्यांना प्राधान्य देतात, ज्यामुळे गंभीर मुद्द्यांवरून लक्ष विचलित होते.

3. 'पक्षपाती आवाज' चा उदय
सध्या, मीडियाचा एक मोठा भाग कोणत्याही राजकीय किंवा व्यावसायिक हितसंबंधांमुळे प्रभावित झालेला दिसतो. याला 'पक्षपाती आवाज' म्हणून पाहिले जात आहे. हा पक्षपात अनेक स्वरूपात असू शकतो:

3.1. राजकीय पक्षपात: काही मीडिया वाहिन्या एखाद्या विशिष्ट राजकीय पक्षाचे समर्थन करतात आणि विरोधी पक्षांवर टीका करतात. यामुळे जनतेला एकतर्फी माहिती मिळते.

3.2. कॉर्पोरेट प्रभाव: मोठे कॉर्पोरेट समूह मीडिया कंपन्यांवर नियंत्रण ठेवतात, ज्यामुळे त्यांच्या हिताशी संबंधित बातम्याच प्रकाशित होतात. 💰🏢

4. 'पेड न्यूज' आणि त्याचा प्रभाव
'पेड न्यूज' म्हणजे पैसे घेऊन बातमी छापणी, मीडियासाठी एक मोठे आव्हान बनले आहे. हे पत्रकारितेच्या मूळ तत्त्वांच्या विरोधात आहे. 💸📰

4.1. लोकशाहीला धोका: जेव्हा बातम्या विकल्या जातात, तेव्हा जनता योग्य निर्णय घेऊ शकत नाही, जे लोकशाहीसाठी धोकादायक आहे.

4.2. विश्वासाची कमतरता: यामुळे मीडियाची विश्वसनीयता कमी होते आणि लोक हळूहळू त्यावर विश्वास ठेवणे बंद करतात.

5. सोशल मीडियाची भूमिका
सोशल मीडियाने पत्रकारितेचे चित्र बदलले आहे. तो एकीकडे लोकांना आपले मत व्यक्त करण्याचे व्यासपीठ देतो, तर दुसरीकडे चुकीची माहिती आणि **'फेक न्यूज'**ला प्रोत्साहन देतो. 🗣�🌐

5.1. नागरिक पत्रकारिता: प्रत्येक व्यक्ती आज एक पत्रकार बनू शकतो, ज्यामुळे बातम्या वेगाने पसरतात.

5.2. फेक न्यूजचा धोका: कोणत्याही सत्यापनाशिवाय बातम्या वेगाने व्हायरल होतात, ज्यामुळे समाजात भ्रम आणि द्वेष पसरू शकतो.

Emoji सारansh
🏛�➡️💡➡️📢➡️💰➡️⚖️➡️📚➡️✅➡️🤔

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-03.09.2025-बुधवार.
===========================================