संत सेना महाराज-प्रेम सुख कीर्तन-2-

[Atul Kaviraje]

                         "संत चरित्र"
                         ------------

        संत सेना महाराज-

३. भावभक्तीच्या रंगात। रंगे हरिनामाच्या रंगात॥
अर्थ: भक्त आपल्या भावना आणि भक्तीच्या रंगात रंगून जातो आणि तो हरीच्या नामाच्या रंगात पूर्णपणे एकरूप होतो.

विस्तृत विवेचन: हे कडवे भक्तीच्या एकात्मतेचे वर्णन करते. 'भाव' म्हणजे मनातील खरी श्रद्धा आणि 'भक्ती' म्हणजे ती श्रद्धा प्रत्यक्षात आणण्याची क्रिया. जेव्हा भक्त पूर्ण भावाने आणि निष्ठेने ईश्वरभक्ती करतो, तेव्हा त्याला मिळणारा अनुभव हा अत्यंत गहन असतो. 'रंगात रंगे' या शब्दांतून एकरूपतेची भावना व्यक्त होते.

भक्त आणि ईश्वर यांच्यातील द्वैतभाव नष्ट होतो. भक्त स्वतःचे अस्तित्व विसरून पूर्णपणे ईश्वराच्या नामात विलीन होतो. हा अनुभव इतका तीव्र असतो की, जसा एखादा पांढरा कपडा कोणत्याही रंगात पूर्णपणे रंगून जातो, त्याचप्रमाणे भक्त हरीच्या नामाच्या रंगात पूर्णपणे रंगून जातो.

उदाहरण: एखाद्या कलाकाराला जेव्हा आपल्या कलेत पूर्णपणे विलीन होण्याची अनुभूती मिळते, तेव्हा त्याला वेळ आणि परिस्थितीचे भान राहत नाही. त्याचप्रमाणे, जेव्हा एखादा भक्त हरिनामात रमतो, तेव्हा त्याला स्वतःचे अस्तित्व, दुःख, सुख या सर्वांचे विस्मरण होते आणि तो फक्त त्या नामात विलीन होतो.

क) समारोप आणि निष्कर्ष (Samarop ani Nishkarsha)
संत नामदेवांचा हा अभंग केवळ ईश्वर भक्तीचे महत्त्व सांगत नाही, तर तो मानवी जीवनात आनंदाचा खरा स्रोत कुठे आहे, हे शिकवतो. भौतिक सुख क्षणिक असते, परंतु नामस्मरणातून मिळणारे आत्मिक समाधान चिरंतन असते.

या अभंगातून मिळणारा निष्कर्ष हा आहे की, जीवन आनंदी आणि परिपूर्ण बनवण्यासाठी आपल्याला बाह्य साधनांची गरज नाही, तर आंतरिक शांतता आणि समाधान शोधण्याची गरज आहे. हे समाधान 'प्रेम सुख कीर्तन' आणि 'हरिनामाच्या गजरात' आहे.

हा अभंग आपल्याला शिकवतो की, जीवनातील सर्व अडचणी आणि दुःखांवर मात करण्याचा एकच उपाय आहे - ईश्वराच्या नामात रमणे. जेव्हा आपण खऱ्या प्रेमाने आणि आनंदाने हरीचे गुणगान करतो, तेव्हा आपले जीवन सुखी आणि समृद्ध होते. हा अभंग प्रत्येक माणसाला आंतरिक आनंदाचा मार्ग दाखवणारा एक दीपस्तंभ आहे.

टीप: संत सेना महाराज हे विठ्ठलाचे महान भक्त होते, पण त्यांच्या अभंगांमध्ये प्रेम आणि भक्तीचाच संदेश आहे. त्यामुळे, 'प्रेम सुख कीर्तन' हे पद त्यांच्या भक्तीपरंपरेशी सुसंगत असले तरी, ते संत नामदेवांच्या अभंगातून घेतले आहे. यामुळे, मूळ लेखक स्पष्ट करणे आवश्यक होते.

असा भक्तिमाव वारकरी पंथातली अनेक संतांच्या रचनातून प्रत्ययास येतो. तसाच तो सेनाजींच्या रचनातून प्रत्ययास येतो. संत सेनार्जींना नामस्मरणाप्रमाणे कीर्तनमहिमाही काही अभंगातून सांगितला आहे. श्रीविठ्ठल आणि श्रीकृष्ण यांच्यातील एकरूपता परमेश्वराचा वत्सलभाव, विठ्ठलाच्या दर्शनाने झालेली आत्मानंद स्थिती, आणि हृदयात उचंबळणार्या आनंदाच्या लहरी, सेनामहाराजांनी अत्यंत प्रत्ययकारीपणे शब्दांमध्ये पकडण्याचा प्रयत्न केला आहे. पंढरपूर, आळंदी, सासवड, त्र्यंबकेश्वर यांचे पावित्र्य आणि येथे जमणारा संतमेळा यांची एक चित्रमालिकाच त्यांच्या काही अभंगांमधून पाहावयास मिळते.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-06.09.2025-शनिवार.
===========================================