प्रतिपदा श्राद्ध- प्रतिपदा महालय: पितरांना तर्पण देण्याचा पवित्र आरंभ-1-🌅🙏🕉️

[Atul Kaviraje]

प्रतिपदा महालय / प्रतिपदा श्राद्ध-

प्रतिपदा महालय: पितरांना तर्पण देण्याचा पवित्र आरंभ-

दिनांक: सोमवार, 08 सप्टेंबर, 2025

पितृ पक्ष, ज्याला 'महालय' किंवा 'श्राद्ध पक्ष' देखील म्हणतात, आपल्या पूर्वजांना आदराने आठवण्याचा आणि त्यांचा सन्मान करण्याचा एक पवित्र पंधरवाडा आहे. या सोळा दिवसांच्या कालावधीची सुरुवात भाद्रपद पौर्णिमेच्या दुसऱ्या दिवसापासून म्हणजेच प्रतिपदा तिथीपासून होते. प्रतिपदा महालय, ज्याला प्रतिपदा श्राद्ध देखील म्हणतात, या पवित्र प्रवासातील पहिले पाऊल आहे. हा तो दिवस आहे जेव्हा आपण आपल्या पितरांच्या आत्म्याच्या शांतीसाठी आणि त्यांच्या आशीर्वादासाठी विशेष विधी करतो. हा दिवस आपल्याला आठवण करून देतो की आपल्या अस्तित्वाचा पाया आपल्या पूर्वजांवर टिकलेला आहे आणि त्यांचा सन्मान करणे हे आपले परम कर्तव्य आहे. 🙏

1. प्रतिपदा श्राद्धाचे आध्यात्मिक महत्त्व 🕉�
पितृ पक्षात श्राद्धासाठी प्रत्येक तिथीचे स्वतःचे विशेष महत्त्व आहे. प्रतिपदा तिथी त्या पितरांसाठी निश्चित आहे ज्यांचे स्वर्गवास या तिथीला झाले होते. हे पितृ पक्षातील पहिले श्राद्ध आहे, जे आपल्याला 15 दिवसांपर्यंत चालणाऱ्या या महालयाच्या महत्त्वाविषयी अवगत करते.

पितृ ऋणातून मुक्ती: प्रतिपदा श्राद्ध करून आपण आपल्या पितृ ऋण फेडण्याचा प्रयत्न करतो आणि त्यांच्या आत्म्याला शांती देतो. 🕊�

आशीर्वाद मिळवणे: असे मानले जाते की श्राद्ध केल्याने पूर्वज प्रसन्न होतात आणि आपल्या कुटुंबाला सुख, समृद्धी आणि शांतीचा आशीर्वाद देतात. ✨

2. प्रतिपदा महालयाचा पौराणिक संदर्भ 📜
पुराणांमध्ये श्राद्धाचे महत्त्व सविस्तर वर्णन केलेले आहे. गरुड पुराण आणि मत्स्य पुराण यांसारख्या ग्रंथांमध्ये सांगितले आहे की, पितृ पक्षात श्राद्ध केल्याने व्यक्ती केवळ आपल्या पूर्वजांना संतुष्ट करत नाही, तर आपल्या जीवनातील अडथळे देखील दूर करतो.

कर्णाचे उदाहरण: महाभारतातील महान योद्धा कर्णाला मृत्यूनंतर स्वर्गात जेवणाऐवजी सोने दिले गेले. जेव्हा त्याने याचे कारण विचारले, तेव्हा त्याला सांगण्यात आले की त्याने आयुष्यात फक्त सोन्याचे दान केले, पण आपल्या पितरांसाठी कधीही अन्न दान केले नाही. तेव्हा त्याला 15 दिवसांसाठी पृथ्वीवर परत पाठवले गेले, जेणेकरून तो पितृ पक्षात श्राद्ध करू शकेल. 🌾

अन्न आणि पाण्याचे महत्त्व: ही कथा दर्शवते की पितरांसाठी अन्न आणि पाण्याचे दान सर्वात महत्त्वाचे आहे. 💧

3. प्रतिपदा श्राद्धाचे विधी 🔔
प्रतिपदा श्राद्ध विधी-विधानाने केले जाते. या विधींमध्ये पवित्रता आणि भक्तीचा भाव अत्यंत महत्त्वाचा आहे.

तर्पण: सर्वात आधी पाणी, दूध, काळे तीळ आणि दर्भासोबत तर्पण केले जाते. हे पितरांना पाणी अर्पण करण्याचे प्रतीक आहे. 💦

पिंड दान: तांदूळ, जवस आणि काळे तीळ वापरून पिंड बनवले जातात आणि ते पितरांसाठी अर्पण केले जातात. 🍚

ब्राह्मण भोजन: श्राद्धानंतर ब्राह्मणांना भोजन दिले जाते. हे भोजन सात्विक आणि कांदा-लसूण विरहित असते. 🍽�

4. पवित्र स्थान आणि विशेष वेळ 🌅
श्राद्धासाठी काही स्थान आणि वेळ खूप शुभ मानले जातात.

पवित्र नद्या: गंगा, यमुना, गोदावरी आणि नर्मदा यांसारख्या पवित्र नद्यांच्या किनारी श्राद्ध करण्याचे विशेष महत्त्व आहे. 🏞�

दुपारची वेळ: श्राद्ध कर्म नेहमी दुपारी केले जाते, ज्याला 'कुतप काल' म्हणतात. ⏰

5. प्रतिपदा महालय आणि दानाचे महत्त्व 🎁
श्राद्ध कर्मासोबत दानाचे देखील विशेष महत्त्व आहे. दानाने पितरांच्या आत्म्याला शांती मिळते आणि कुटुंबाला पुण्य प्राप्त होते.

अन्न, वस्त्र आणि धन दान: गरीब आणि गरजूंना अन्न, वस्त्र आणि धन दान करणे खूप पुण्यकारक असते. 💰

गायीला भोजन: श्राद्धाच्या जेवणातील काही भाग गाय, कावळा आणि कुत्र्यांना देखील दिला जातो, कारण त्यांना पितरांचे दूत मानले जाते. 🐄🐦

इमोजी सारांश: 🌅🙏🕉�💦🍚🍽�🎁👨�👩�👧�👦🕊�✨

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-08.09.2025-सोमवार.
===========================================