तृतीया श्राद्ध: पितृ पक्षाचा एक महत्त्वाचा दिवस 🕉️🙏✨-: 10 सप्टेंबर, बुधवार-

[Atul Kaviraje]

तृतीया श्राद्ध-

तृतीया श्राद्ध: पितृ पक्षाचा एक महत्त्वाचा दिवस 🕉�🙏✨-

दिनांक: 10 सप्टेंबर, बुधवार

पितृ पक्ष, ज्याला श्राद्ध पक्ष असेही म्हणतात, हा आपल्या पूर्वजांना श्रद्धा आणि सन्मान देण्याचा एक महत्त्वाचा काळ आहे. या 16 दिवसांच्या कालावधीत, प्रत्येक तिथीला विशेष महत्त्व आहे. तृतीया श्राद्ध त्यापैकीच एक आहे, जो त्या दिवंगत आत्म्यांसाठी केला जातो, ज्यांचे निधन कोणत्याही महिन्याच्या तृतीया तिथीला झाले असेल. हा दिवस पितरांप्रती आपली कृतज्ञता आणि प्रेमाचे प्रतीक आहे.

1. श्राद्धाचा अर्थ आणि महत्त्व ✨
'श्राद्ध' हा शब्द 'श्रद्धा' या शब्दापासून आला आहे, ज्याचा अर्थ श्रद्धा आणि भक्तीने केलेले कर्म आहे. हे आपल्या पूर्वजांच्या आत्म्याच्या शांती आणि मुक्तीसाठी केले जाणारे एक अनुष्ठान आहे. श्राद्ध कर्म केवळ पितरांना तृप्त करत नाही, तर ते कुटुंबात सुख, शांती आणि समृद्धी देखील आणते.

2. तृतीया श्राद्ध: महत्त्व आणि उद्दिष्ट 🕊�
तृतीया श्राद्धाचे मुख्य उद्दिष्ट त्या पूर्वजांना तर्पण आणि पिंडदान देणे आहे, ज्यांचे निधन कोणत्याही महिन्याच्या शुक्ल किंवा कृष्ण पक्षाच्या तृतीया तिथीला झाले असेल. असे मानले जाते की या दिवशी केलेले श्राद्ध कर्म थेट पितरांपर्यंत पोहोचते, ज्यामुळे त्यांच्या आत्म्याला शांती मिळते. हे कर्म आपल्याला पितृ ऋणातून मुक्त करते.

3. श्राद्धाची पद्धत आणि विधान 🌿
तृतीया श्राद्धाची पद्धत इतर श्राद्धांप्रमाणेच असते. यात काही विशेष टप्पे समाविष्ट आहेत:

पवित्र स्नान: श्राद्ध करणारी व्यक्ती सकाळी लवकर उठून स्नान करते आणि स्वच्छ कपडे घालते.

संकल्प: श्राद्ध कर्म करण्याचा संकल्प घेतला जातो.

तर्पण: पाणी, तीळ आणि तांदळाने पूर्वजांना तर्पण दिले जाते. ही क्रिया पितरांना तृप्त करण्यासाठी केली जाते.💧

पिंडदान: पीठ, जवस, तीळ आणि तांदळाचे पिंड (गोळे) बनवून पितरांना अर्पण केले जातात. 🌾

ब्राह्मण भोजन: श्राद्धानंतर, ब्राह्मणांना भोजन दिले जाते आणि त्यांना दान-दक्षिणा दिली जाते. असे मानले जाते की ब्राह्मणांना भोजन दिल्याने पितर तृप्त होतात. 🙏

4. आवश्यक सामग्री आणि प्रतीके 🍚
श्राद्ध कर्मात काही विशिष्ट सामग्री वापरली जाते, ज्यापैकी प्रत्येकाचे गहन प्रतीकात्मक महत्त्व आहे:

पाणी: जीवन आणि आत्म्याच्या सातत्याचे प्रतीक.

तीळ: पवित्रता आणि पितरांच्या आत्म्याच्या शांतीचे प्रतीक.

दुर्वा: अमरत्व आणि अनंततेचे प्रतीक.

जवस: समृद्धी आणि चांगल्या कर्मांचे प्रतीक.

5. कथा आणि पौराणिक मान्यता 📜
गरुड पुराण आणि मत्स्य पुराण यांसारख्या अनेक प्राचीन ग्रंथांमध्ये श्राद्धाचा उल्लेख आढळतो. असे मानले जाते की श्राद्ध कर्माने पितृ लोकांचे दरवाजे उघडतात आणि पितरांना मोक्ष प्राप्त होतो. महाभारतातही कर्णाच्या श्राद्धाचा उल्लेख आहे, जिथे त्यांना भोजनाऐवजी सोने मिळाले, कारण त्यांनी आयुष्यभर केवळ सोन्याचे दान केले होते. यातून हे शिक्षण मिळते की श्राद्धात भोजन आणि अन्न दानाला विशेष महत्त्व आहे.

6. श्राद्धाचे लाभ आणि फळ 🎁
श्राद्ध कर्म केल्याने केवळ पितरांच्या आत्म्याला शांती मिळत नाही, तर त्याचे इतरही अनेक फायदे होतात:

पितृ दोषातून मुक्ती: हे कर्म पितृ दोष दूर करते, ज्यामुळे कुटुंबात सुख-समृद्धी येते.

सुख आणि शांती: घरात सकारात्मक ऊर्जेचा संचार होतो आणि शांती टिकून राहते.

पिढ्यानपिढ्या आशीर्वाद: पूर्वजांचे आशीर्वाद मिळतात, ज्यामुळे येणाऱ्या पिढ्याही सुरक्षित राहतात.

आरोग्य लाभ: असे मानले जाते की श्राद्धाने आरोग्याशी संबंधित समस्याही दूर होतात.

7. श्राद्धात दानाचे महत्त्व 🙏💰
श्राद्ध कर्मात दानाचे विशेष महत्त्व आहे. भोजन, वस्त्र, गोदान आणि इतर वस्तूंचे दान केल्याने पितर प्रसन्न होतात. दानाचा उद्देश गरजूंची मदत करणे आणि पितरांना त्यांच्या कर्मांचे फळ देणे आहे. दानाच्या माध्यमातून आपण आपली कृतज्ञता व्यक्त करतो.

8. श्राद्ध आणि आधुनिक जीवन 🏙�
आजच्या व्यस्त जीवनातही श्राद्धाचे महत्त्व कमी झाले नाही. हे आपल्याला आपल्या मुळांशी जोडून ठेवते आणि कौटुंबिक मूल्यांना मजबूत करते. हे आपल्याला आठवण करून देते की आपल्या जीवनात आपल्या पूर्वजांचे किती मोठे योगदान आहे. हे आपल्याला आपल्या मोठ्यांचा सन्मान करायला शिकवते, मग ते जिवंत असो वा नसो.

9. श्राद्धात काय करावे आणि काय करू नये 🚫
काय करावे:

स्वच्छ मन आणि शरीराने श्राद्ध कर्म करावे.

ब्राह्मणांना श्रद्धापूर्वक भोजन द्यावे.

कावळा, गाय आणि कुत्र्याला भोजन द्यावे.

काय करू नये:

तामसिक भोजन (कांदा, लसूण) सेवन करू नये.

श्राद्धादरम्यान कोणतेही शुभ कार्य करू नये.

राग किंवा नकारात्मक विचारांपासून दूर राहावे.

10. निष्कर्ष आणि सारांश 💖✨
तृतीया श्राद्ध हे एक असे पवित्र अनुष्ठान आहे जे आपल्याला आपल्या पूर्वजांप्रती सन्मान, प्रेम आणि कृतज्ञता व्यक्त करण्याची संधी देते. हे आपल्याला आठवण करून देते की आपले पूर्वज जरी शारीरिकदृष्ट्या आपल्यात नसले तरी, त्यांच्या आत्मा नेहमी आपल्या सोबत आहेत. हे कर्म आपल्याला पितृ ऋणातून मुक्त करते आणि आपले जीवन सुख, शांती आणि समृद्धीने भरते. हे आपल्या संस्कृती आणि परंपरांचा एक अविभाज्य भाग आहे.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-10.09.2025-बुधवार.
===========================================