फिरोज गांधी: भारतीय राजकारणातील एक निर्भीड व्यक्तिमत्त्व 🇮🇳-१२ सप्टेंबर १९१२-2

[Atul Kaviraje]

फिरोज गांधी (Feroze Gandhi)   १२ सप्टेंबर १९१२   भारतीय राजकारणी, पत्रकार, इंदिरा गांधी यांचे पती

फिरोज गांधी: भारतीय राजकारणातील एक निर्भीड व्यक्तिमत्त्व 🇮🇳-

५. संसद सदस्य म्हणून योगदान (Contribution as a Member of Parliament) 🏛�
१९५२ मध्ये, फिरोज गांधी रायबरेली मतदारसंघातून लोकसभेवर निवडून आले. खासदार म्हणून त्यांची कामगिरी खूप प्रभावी होती.

प्रभावी संसद सदस्य: ते एक सक्रिय आणि अभ्यासपूर्ण खासदार होते. सभागृहात ते महत्त्वाचे मुद्दे उपस्थित करत असत आणि सरकारला अनेकदा अडचणीत आणत असत.

भ्रष्टाचार विरोधी भूमिका: त्यांचे सर्वात मोठे योगदान म्हणजे त्यांनी भ्रष्टाचाराविरोधात घेतलेली भूमिका. त्यांनी अनेक आर्थिक घोटाळे उघडकीस आणले, ज्यामुळे सरकारला मोठी लाजिरवाणी परिस्थिती निर्माण झाली.

'मुंद्रा घोटाळा' (Mundhra Scandal) 📉: १९५७ मध्ये, त्यांनी एलआयसी (LIC) मध्ये झालेल्या 'मुंद्रा घोटाळा' उघडकीस आणला. यात प्रसिद्ध उद्योगपती हरीदास मुंद्रा यांनी सरकारी पैशांचा गैरवापर केला होता. फिरोज गांधी यांनी संसदेत हा मुद्दा इतक्या प्रभावीपणे मांडला की तत्कालीन अर्थमंत्री टी.टी. कृष्णमाचारी यांना राजीनामा द्यावा लागला. हा स्वतंत्र भारतातील संसदीय इतिहासातील एक महत्त्वाचा क्षण मानला जातो, जिथे एका खासदाराने सत्तेविरोधात आवाज उठवून मोठे यश मिळवले.

६. अर्थव्यवस्था आणि उद्योगावरील टीका (Critique on Economy and Industry) 🏭
फिरोज गांधी हे समाजवादी विचारांचे असले तरी, ते सरकारी उद्योगांच्या कार्यक्षमतेवर आणि काही भांडवलदारांच्या मक्तेदारीवर कठोर टीका करत होते.

सार्वजनिक उद्योगांचे पुनरावलोकन: त्यांना सार्वजनिक उद्योगांचे महत्त्व मान्य होते, परंतु त्यांच्या गैरव्यवस्थापनावर आणि भ्रष्टाचारावर त्यांचा आक्षेप होता. त्यांनी अनेकदा संसदेत सार्वजनिक क्षेत्रातील कंपन्यांच्या कारभारावर प्रश्नचिन्ह उपस्थित केले.

'बूम अँड बस्ट' अर्थव्यवस्था: त्यांनी भारताच्या अर्थव्यवस्थेतील 'बूम अँड बस्ट' सायकलवर (अचानक वाढ आणि घसरण) टीका केली आणि योग्य आर्थिक नियोजनाची मागणी केली.

कामगारांचे हक्क: ते कामगारांच्या हक्कांचे पुरस्कर्ते होते आणि त्यांच्या शोषणाविरुद्ध आवाज उठवत होते.

७. महत्त्वाची ऐतिहासिक घटना आणि त्यांचे महत्त्व (Important Historical Events and their Significance) 📜
फिरोज गांधींच्या कारकिर्दीतील काही घटना भारतीय लोकशाहीसाठी मैलाचा दगड ठरल्या.

'मुंद्रा घोटाळा': जसा वर उल्लेख केला, हा घोटाळा उघडकीस आणल्याने संसदीय चौकशी आणि मंत्र्याचा राजीनामा ही एक ऐतिहासिक घटना होती, ज्यामुळे सरकारच्या उच्च पदावरील व्यक्तींनाही त्यांच्या जबाबदारीची जाणीव झाली.

संसदेतील भाषणे: त्यांची भाषणे ही माहितीपूर्ण, अभ्यासपूर्ण आणि धारदार असत. त्यांनी मांडलेले अनेक मुद्दे आजही प्रासंगिक आहेत. त्यांनी संसदेतील सदस्यांना त्यांच्या जबाबदारीची जाणीव करून दिली.

संविधानाचे रक्षण: त्यांनी संविधानाने दिलेल्या अधिकारांचे रक्षण करण्यासाठी नेहमीच प्रयत्न केले. ते लोकशाही मूल्यांचे कट्टर पुरस्कर्ते होते.

८. व्यक्तिमत्त्व आणि मूल्ये (Personality and Values) 😇
फिरोज गांधी हे एक साधे, सरळ आणि स्पष्टवक्ते व्यक्तिमत्त्व होते.

निर्भीड आणि स्पष्टवक्ते: ते कोणत्याही दबावाला बळी न पडता आपले मत मांडत असत. अगदी स्वतःच्या सासरच्या मंडळींच्या धोरणांवरही त्यांनी टीका करण्यास मागेपुढे पाहिले नाही.

प्रामाणिकपणा आणि निष्ठा: त्यांना वैयक्तिक लाभाची कधीच पर्वा नव्हती. सार्वजनिक जीवनात ते नेहमीच प्रामाणिक राहिले.

सादगी: त्यांच्या राहणीमानात आणि विचारांमध्ये साधेपणा होता. ते लोकांशी सहज जोडले जात असत.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-12.09.2025-शुक्रवार.
===========================================