जाक लैकन (Jacques Lacan): एक ओळख 🧠✨-2-🧠➡️🗣️➡️📜➡️🤯➡️🤔➡️🏆

[Atul Kaviraje]

विश्वकोश: जाक लैकन-

जाक लैकन (Jacques Lacan): एक ओळख 🧠✨-

6. 'इतरांची' संकल्पना (The Concept of the 'Other') 👤

लहान इतर (petit autre): ही ती व्यक्ती आहे ज्याच्यासोबत आपण संवाद साधतो, जसे आपला मित्र किंवा प्रतिस्पर्धी.

मोठा इतर (Grand Autre): ही सामाजिक आणि भाषिक संरचना आहे जी आपल्या अस्तित्वाला निर्धारित करते. ही संस्कृती, भाषा आणि कायद्याचे प्रतिनिधित्व करते.

7. सिग्नल्स आणि सिग्नफाइड (Signifier and Signified) 📝

सोसुरचा प्रभाव: लैकन यांनी भाषातज्ञ फर्डिनांड डी सॉसरच्या सिद्धांतांचा उपयोग केला.

सिग्नल्स (Signifier): शब्द, प्रतीक किंवा ध्वनी (जसे 'झाड' हा शब्द).

सिग्नफाइड (Signified): ती संकल्पना किंवा वस्तू ज्याचे सिग्नल्स प्रतिनिधित्व करतो (झाडाची प्रतिमा).

लैकनचा बदल: त्यांनी म्हटले की सिग्नल्स कधीही सिग्नफाइडला पूर्णपणे व्यक्त करू शकत नाही. नेहमी एक 'घसरणी' (slippage) असते, ज्यामुळे भाषेत एक कमतरता आणि इच्छेची निर्मिती होते.

8. इच्छा आणि अभाव (Desire and Lack) 💖

इच्छेचा स्रोत: लैकनच्या मते, इच्छा कोणत्याही वस्तूला मिळवण्याची इच्छा नाही, तर ती एका मूलभूत अभावातून जन्म घेते.

अभावाची निर्मिती: हा अभाव तेव्हा निर्माण होतो जेव्हा आपण प्रतीकात्मक व्यवस्थेत प्रवेश करतो आणि वास्तवापासून दूर होतो.

कधीही न पूर्ण होणारी इच्छा: आपली इच्छा नेहमी 'इतरांची' इच्छा असते. आपण आपली इच्छा कधीही पूर्णपणे संतुष्ट करू शकत नाही, कारण इच्छाच अभावावर आधारित आहे.

9. लैकनचा प्रभाव आणि टीका 🗣�❓

सकारात्मक प्रभाव: त्यांच्या सिद्धांतांनी मनोविश्लेषणाला तत्त्वज्ञान, साहित्य आणि सांस्कृतिक अभ्यासात एक महत्त्वपूर्ण विषय बनवले.

टीका: लैकनची भाषा खूप जटिल, अस्पष्ट आणि गूढ मानली जाते, ज्यामुळे त्यांचे सिद्धांत समजून घेणे कठीण होते. काही समीक्षकांनी त्यांच्या वैज्ञानिक आधारावरही प्रश्नचिन्ह उपस्थित केले आहेत.

10. लैकनचा वारसा 🏆

लॅकनियन शाळा: त्यांच्या मृत्यूनंतरही त्यांच्या अनुयायांनी लॅकनियन मनोविश्लेषण सुरू ठेवले.

आधुनिक मनोविश्लेषण: आजही मनोविश्लेषणाच्या अभ्यासात लैकनचे विचार एक महत्त्वाचा भाग आहेत.

संक्षेप: लैकन यांनी फ्रॉइडच्या अचेतनाला एक भाषिक आणि सांस्कृतिक घटना म्हणून पुन्हा परिभाषित केले, ज्यामुळे मनोविश्लेषणाला एक नवीन दिशा मिळाली.

संक्षेपामध्ये इमोजी: 🧠➡️🗣�➡️📜➡️🤯➡️🤔➡️🏆

🧠 (मेंदू): विचार आणि तत्त्वज्ञान

🗣� (बोलणारा चेहरा): भाषा आणि संरचना

📜 (गुंडाळलेला कागद): लेखन आणि सिद्धांत

🤯 (फुटलेले डोके): जटिल आणि क्रांतिकारी विचार

🤔 (विचार करणारा चेहरा): आत्म-जागरूकता आणि ओळख

🏆 (कप): मनोविश्लेषणावर खोल प्रभाव

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-13.09.2025-शनिवार.
===========================================