संत सेना महाराज-सेना म्हणे हृषीकेसी-2-

[Atul Kaviraje]

                         "संत चरित्र"
                        ------------

        संत सेना महाराज-

कडवे ३:
'दाटूनीयां कवण।
केलें काम आपण॥'

अर्थ (Meaning):
"कोणीही न पाहता, लपून-छपून (किंवा मोठ्या प्रेमाने) तू स्वतः हे काम केलेस."

विवेचन (Elaboration):
इथे 'दाटूनीयां कवण' या शब्दाला विशेष महत्त्व आहे. याचा अर्थ अनेक प्रकारे घेतला जातो. एक म्हणजे, कुणीही ओळखू नये म्हणून अत्यंत सावधपणे काम करणे. दुसरे म्हणजे, भक्तावरच्या प्रेमाने अंतर्मनातून दाटून येऊन काम करणे. देवाच्या मनात सेना महाराजांविषयी किती प्रेम होते हे यातून दिसून येते. भगवंताला स्वतःची ओळख लपवावी लागली, कारण जर जगाला कळले असते की स्वतः देव न्हाव्याचे काम करत आहे, तर ते आश्चर्यचकित झाले असते. यातून देवाच्या नम्रतेचे दर्शन होते. देवाचा अहंकार शून्य आहे. तो आपल्या भक्ताची प्रतिष्ठा वाचवण्यासाठी स्वतःला लहान मानतो आणि गुपचूपपणे त्याचे कार्य पूर्ण करतो.

कडवे ४:
'सोन्याची थाळी।
राजा देई बळी॥'

अर्थ (Meaning):
"राजाने (सेवा पूर्ण झाल्यावर) सोन्याची थाळी (दक्षिणा म्हणून) दिली."

विवेचन (Elaboration):
येथे राजाने दिलेल्या प्रतिफलाचे वर्णन आहे. राजाने 'बळी' म्हणजे 'बलिदान' किंवा 'उत्कृष्ट भेट' म्हणून सोन्याची थाळी दिली. यातून राजाला मिळालेल्या सेवेची गुणवत्ता किती उत्कृष्ट होती हे कळते. भगवंताने केलेले काम इतके परिपूर्ण होते की राजाने खुश होऊन त्याला सोन्याची थाळी दिली. ही थाळी केवळ सेवा-मूल्य नाही, तर भगवंताच्या परिपूर्ण कार्याचे प्रतीक आहे. देवाने केलेले काम हे नेहमीच श्रेष्ठ असते, मग ते कितीही सामान्य काम का असेना.

कडवे ५:
'सेना म्हणे जगजेठी।
तुझ्या प्रेमाची गोष्टी॥'

अर्थ (Meaning):
"सेना म्हणतात, हे जगजेठी (जगाचा मालक), ही तुझ्या प्रेमाची गोष्ट आहे."

विवेचन (Elaboration):
हा अभंगाचा सार आहे. 'जगजेठी' या शब्दाने सेना महाराज पुन्हा एकदा देवाच्या वैश्विक रूपाची आठवण करून देतात. ज्याला संपूर्ण जग वश आहे, तो माझ्यासारख्या एका सामान्य भक्तासाठी इतकं का करतो? याचं एकमेव उत्तर आहे, 'तुझ्या प्रेमाची गोष्टी'. देव हे सर्व केवळ भक्तावरील प्रेमापोटी करतो. भक्ती ही कोणतीही अपेक्षा न ठेवता केलेली सेवा आहे आणि भगवंताचे प्रेम हे कोणत्याही स्वार्थाविना केलेले कार्य आहे. हा अभंग याच निस्वार्थ प्रेमाचे उत्कृष्ट उदाहरण आहे.

समारोप आणि निष्कर्ष (Conclusion and Summary)
हा अभंग केवळ एक कथा नाही, तर भक्ती आणि भगवंताच्या प्रेमाचा एक चिरंतन संदेश आहे. संत सेना महाराजांना वाटते की त्यांनी केलेल्या भक्तीमुळे देव थकून गेले, पण प्रत्यक्षात हे देवाचे आपल्या भक्तावर असलेले असीम प्रेम आहे.

निष्कर्ष:

भगवंताची करुणा: देव आपल्या भक्तासाठी कोणत्याही थराला जाऊन मदत करतो.

भक्तीची ताकद: निस्सीम भक्ती असेल तर देव स्वतः आपल्या कामासाठी धावून येतो.

विनम्रता: देवाने केलेले हे कार्य त्याच्या विनम्रतेचे आणि अहंकाराच्या अभावाचे प्रतीक आहे.

प्रेमाचे बंधन: भक्त आणि देव यांच्यातील नाते हे प्रेमावर आधारित असते, आणि या प्रेमाच्या बंधनामुळेच देव आपल्या भक्ताची काळजी घेतो.

या अभंगातून आपल्याला शिकायला मिळते की खरी भक्ती म्हणजे स्वतःला भगवंताला पूर्णपणे समर्पित करणे. एकदा का आपण आपले जीवन भगवंताच्या चरणी अर्पण केले, की तो आपले सर्व भार स्वतः उचलतो.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-14.09.2025-रविवार.
===========================================