भवानीदेवी निद्राकाल: आध्यात्मिकता आणि भक्तीचा अद्भुत काळ-१४ सप्टेंबर, २०२५-

[Atul Kaviraje]

भवानीदेवी निद्राकाल प्रIरंभ-तुळजापूर-

भवानीदेवी निद्राकाल: आध्यात्मिकता आणि भक्तीचा अद्भुत काळ-

आज, रविवार, १४ सप्टेंबर, २०२५, महाराष्ट्रातील तुळजापूर येथील प्रसिद्ध तुळजा भवानी मंदिरामध्ये देवीच्या निद्राकाळाला सुरुवात होत आहे. ही एक विशेष धार्मिक परंपरा आहे, ज्यानुसार देवी चार महिन्यांसाठी विश्राम करतात. या काळात, देवीची मूर्ती गाभाऱ्यातून हलवून एका पाळण्यात ठेवली जाते आणि मंदिरातील सकाळ-संध्याकाळच्या आरत्या आणि पूजा-पाठ बंद होतात. हा काळ भक्तांसाठी आध्यात्मिक चिंतन आणि साधनेचा असतो. 🙏🌸🧘�♀️

भवानीदेवी निद्राकाल: १० प्रमुख मुद्दे

निद्राकाळाचा अर्थ आणि कालावधी:

निद्राकाळाचा अर्थ आहे देवीचा विश्राम काळ.

हा आश्विन महिन्याच्या कृष्ण पक्षाच्या द्वितीया तिथीपासून सुरू होऊन चार महिने चालतो.

या काळात, भक्त देवीची पूजा आणि ध्यान आपापल्या घरांमध्ये करतात. 😴

या कालावधीला चातुर्मास असेही म्हणतात.

धार्मिक परंपरा आणि मान्यता:

अशी मान्यता आहे की, या चार महिन्यांमध्ये देवी विश्राम करतात, आणि त्यामुळे त्यांची पूजा आणि आरती केली जात नाही.

ही परंपरा भक्तांना हा संदेश देते की, ईश्वर सर्वत्र आहे, आणि ते मनाने देवीची पूजा करू शकतात.

या काळात देवीच्या पूजेची सर्व जबाबदारी मंदिराचे पुजारी सांभाळतात. 🧑�🤝�🧑

मूर्तीचे स्थान बदल:

निद्राकाळाच्या सुरुवातीला, देवीची मुख्य मूर्ती गाभाऱ्यातून हलवून मंदिराच्या आवारात बनवलेल्या एका विशेष पाळण्यात ठेवली जाते.

हा पाळणा फुले आणि वस्त्रांनी सजवला जातो. 💐

ही एक प्रतीकात्मक क्रिया आहे, जी देवीचा विश्राम दर्शवते.

मंदिराचे विधी-विधान:

निद्राकाळादरम्यान, मंदिराचे दरवाजे भक्तांसाठी उघडे असतात, पण देवीच्या मूर्तीचे दर्शन होत नाही.

भक्त देवीच्या दर्शनाऐवजी त्यांच्या प्रतीकात्मक रूपांची पूजा करतात, जी मंदिरात स्थापित आहेत.

सकाळ आणि संध्याकाळची आरती देखील या काळात बंद असते. 🚫

साधना आणि आध्यात्मिक चिंतन:

हा कालावधी भक्तांसाठी आत्म-चिंतन आणि साधनेचा आहे.

भक्त या काळात देवीच्या नावाचा जप, ध्यान आणि भजन करतात.

असे मानले जाते की, या काळात केलेली साधना अधिक फलदायी असते. 🧘�♀️

विशेष पूजा आणि अर्पण:

निद्राकाळादरम्यान, भक्तांद्वारे देवीला फुले, मिठाई आणि इतर प्रसाद अर्पण करण्याची परंपरा सुरूच असते.

भक्त आपल्या घरांमध्ये विशेष पूजा आणि हवन देखील करतात. 🏡

चातुर्मासाचे महत्त्व:

तुळजा भवानीच्या निद्राकाळाचा कालावधी चातुर्मासाच्या बरोबरीचा असतो.

हिंदू धर्मात चातुर्मास तपस्या आणि भक्तीचा काळ मानला जातो, ज्यात लोक व्रत आणि धार्मिक विधी करतात.

हा काळ देवतांच्या विश्रामाचा असतो, त्यामुळे शुभ कार्य केले जात नाहीत. 🕉�

सांस्कृतिक महत्त्व:

ही परंपरा महाराष्ट्राच्या संस्कृती आणि अध्यात्माचा एक महत्त्वाचा भाग आहे.

ही भक्तांना शिकवते की भक्ती केवळ बाह्य विधी नाही, तर मनाची एक अवस्था आहे.

ही परंपरा पिढ्यानपिढ्या चालत आली आहे आणि ती श्रद्धा आणि विश्वासाने साजरी केली जाते. 💖

निद्राकाळाचा शेवट:

देवीचा निद्राकाळ चार महिन्यांनंतर पौष महिन्यात समाप्त होतो, जेव्हा देवीला पुन्हा गाभाऱ्यात स्थापित केले जाते.

या दिवशी एक मोठा उत्सव आणि विशेष पूजा-अर्चा आयोजित केली जाते, ज्यात मोठ्या संख्येने भक्त सहभागी होतात. 🎉

निष्कर्ष:

तुळजा भवानीचा निद्राकाळ केवळ एक धार्मिक परंपरा नाही, तर तो भक्तांना आध्यात्मिकदृष्ट्या अधिक सशक्त बनवण्याचे एक माध्यम आहे.

हे आपल्याला शिकवते की भक्तीसाठी मंदिराची किंवा मूर्तीची नाही, तर शुद्ध मन आणि हृदयाची आवश्यकता असते. ✨

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-14.09.2025-रविवार.
===========================================