१५ सप्टेंबर १८६०-मोक्षगुंडम विश्वेश्वरय्या: दूरदृष्टीचे शिल्पकार 🏗️💡🇮🇳-3-

[Atul Kaviraje]

मोक्षगुंडम विश्वेश्वरय्या (Mokshagundam Visvesvaraya)   15 सप्टेंबर 1860 (किंवा 1861)   भारतीय अभियंता, विद्वान, म्यसुरचे दीवान; भारतरत्न पुरस्कार प्राप्त

मोक्षगुंडम विश्वेश्वरय्या: दूरदृष्टीचे शिल्पकार 🏗�💡🇮🇳-

Mokshagundam Visvesvaraya (मोक्षगुंडम विश्वेश्वरय्या)
15 सप्टेंबर 1860 रोजी मोक्षगुंडम विश्वेश्वरय्या यांचा जन्म झाला.

मोक्षगुंडम विश्वेश्वरय्या: तपशीलवार मराठी माइंड मॅप चार्ट (Detailed Marathi Mind Map Chart)
मुख्य केंद्र (Central Theme)
मोक्षगुंडम विश्वेश्वरय्या (M. Visvesvaraya) 🇮🇳

भारतीय अभियंता, दूरदर्शी, राजकारणी, म्हैसूरचे दीवान

भारतरत्न पुरस्कार प्राप्त (1955) 🏆

अभियंता दिन (15 सप्टेंबर) त्यांच्या जयंतीनिमित्त साजरा होतो.

व्यक्तिगत माहिती (Personal Information)
जन्म: 15 सप्टेंबर 1860 (किंवा 1861)

जन्मस्थान: कोलार जिल्हा, कर्नाटक (तत्कालीन म्हैसूर राज्य)

मृत्यू: 14 एप्रिल 1962

शिक्षण:

B.A. (1881): बंगलोर, सेंट्रल कॉलेज

L.C.E. (Bachelor of Civil Engineering) (1883): पुणे, कॉलेज ऑफ सायन्स (आताचे सीओईपी)

टोपणनाव: 'आधुनिक भारताचे शिल्पकार'

प्रसिद्ध वचन: "काम बोलले पाहिजे." (Work should speak for itself.)

महत्त्वाचे योगदान आणि प्रकल्प (Key Contributions & Projects)
सिंधु नदीवरील बंधारा (Sukkur Barrage):

सिंचनासाठी आधुनिक प्रणाली तयार केली.

जलव्यवस्थापनात सुधारणा.

कृष्णराज सागर धरण (Krishnaraja Sagara Dam), म्हैसूर:

कावेरी नदीवर बांधलेले एक भव्य धरण.

या धरणातील 'स्वयंचलित फ्लडगेट्स' (Automatic Floodgates) हे त्यांचे एक मोठे संशोधन होते.

या शोधाचे पेटंट त्यांना मिळाले.

हैदराबाद पूर संरक्षण प्रणाली (Hyderabad Flood Protection System):

1908 च्या मुशी नदीच्या पुरामुळे हैद्राबाद शहराला वाचवण्यासाठी नियोजन केले.

विशाखापट्टणम बंदराची सुरक्षा (Visakhapatnam Port Protection):

समुद्राच्या लाटांपासून बंदराचे संरक्षण करण्यासाठी उपाययोजना केल्या.

म्हैसूर राज्याचे दीवान (Diwan of Mysore) (1912-1918):

त्यांच्या कार्यकाळात राज्याचा सर्वांगीण विकास झाला.

शिक्षण, उद्योग, आणि पायाभूत सुविधांमध्ये मोठी प्रगती.

उद्योग आणि शिक्षण (Industry & Education):

म्हैसूर बँक: स्थापनेत महत्त्वाची भूमिका.

म्हैसूर विद्यापीठाची स्थापना (1916): शिक्षण प्रसारक म्हणून कार्य केले.

म्हैसूर सोप फॅक्टरी (Mysore Soap Factory) आणि म्हैसूर आयर्न अँड स्टील वर्क्स (Mysore Iron and Steel Works) च्या स्थापनेत योगदान.

सन्मान आणि पुरस्कार (Honors & Awards)
भारतरत्न (1955): भारताचा सर्वोच्च नागरी सन्मान.

ब्रिटिश सरकारने 'सर' ही पदवी दिली (1915): King George V यांनी सन्मानित केले.

अभियंता दिन (Engineer's Day):

15 सप्टेंबर हा त्यांचा जन्मदिन भारतात 'अभियंता दिन' म्हणून साजरा केला जातो.

इतर सन्मान:

अनेक विद्यापीठांनी मानद डॉक्टरेट पदवी दिली.

त्यांना 'कर्नाटकचे भागीरथ' म्हणूनही ओळखले जाते.

वारसा (Legacy)
दार्शनिक आणि दूरदर्शी (Visionary):

दूरदृष्टी असलेले नेते.

आधुनिक भारताच्या निर्मितीत मोठे योगदान.

नैतिक मूल्ये (Ethical Values):

प्रामाणिक, कठोर परिश्रमी आणि शिस्तबद्ध.

सार्वजनिक जीवनात नैतिकतेचे उत्कृष्ट उदाहरण.

प्रेरणा (Inspiration):

आजही अनेक अभियंते आणि तरुणांसाठी प्रेरणास्थान.

त्यांचे जीवन आपल्याला समर्पण आणि राष्ट्रनिर्माणाची शिकवण देते.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-15.09.2025-सोमवार.
===========================================