नवमी श्राद्ध: पूर्वजांचे स्मरण आणि सन्मान-सोमवार, १५ सप्टेंबर, २०२५-🙏👵🥣💧🍲🕊

[Atul Kaviraje]

नवमी श्राद्ध-

नवमी श्राद्ध: पूर्वजांचे स्मरण आणि सन्मान-

आज, सोमवार, १५ सप्टेंबर, २०२५, पितृ पक्षाची नवमी तिथी आहे, ज्याला 'नवमी श्राद्ध' असेही म्हणतात. हा दिवस विशेषतः त्या सर्व दिवंगत आत्म्यांना समर्पित आहे, ज्यांचे निधन कोणत्याही महिन्याच्या नवमी तिथीला झाले होते. हा केवळ एक धार्मिक विधी नाही, तर आपल्या पूर्वजांप्रति कृतज्ञता आणि श्रद्धा व्यक्त करण्याचा एक पवित्र मार्ग आहे. या दिवशी श्राद्ध केल्याने पितरांच्या आत्म्याला शांती मिळते आणि ते प्रसन्न होऊन आपल्या वंशजांना आशीर्वाद देतात.

हिंदू धर्मात, श्राद्धाचा अर्थ 'श्रद्धेने केलेले कर्म' असा आहे. ही परंपरा आपल्याला आपल्या मुळांशी जोडून ठेवते आणि आपल्याला हे लक्षात आणून देते की आपल्या अस्तित्वामागे आपल्या पूर्वजांचा त्याग आणि प्रेम आहे.

नवमी श्राद्धाचे १० प्रमुख मुद्दे-

१. नवमी श्राद्धाचे महत्त्व:

हा दिवस त्या सर्व पूर्वजांसाठी आहे, ज्यांचे निधन कोणत्याही पक्षाच्या नवमी तिथीला झाले होते.

याला मातृ नवमी असेही म्हणतात, कारण या दिवशी कुटुंबातील दिवंगत माता, पत्नी आणि सुनांचे श्राद्ध करणे विशेषतः फलदायी मानले जाते. 👵

असे केल्याने घरात सुख, समृद्धी आणि शांती नांदते.

२. श्राद्धाचा उद्देश:

श्राद्धाचा मुख्य उद्देश पितरांच्या आत्म्यांना मोक्ष आणि शांती देणे आहे. 🙏

यामुळे आपल्याला पितृ ऋणातून मुक्ती मिळते, ज्यामुळे आपल्या जीवनात येणारे अडथळे दूर होतात.

३. श्राद्ध विधी आणि अनुष्ठान:

श्राद्ध कर्म कुतुप मुहूर्त किंवा रोहिण मुहूर्तामध्ये करणे सर्वात शुभ मानले जाते.

यावेळी, कुटुंबातील सदस्य स्नान करून शुद्ध वस्त्र परिधान करतात.

घराच्या दक्षिण दिशेला एका पवित्र ठिकाणी श्राद्ध केले जाते, कारण दक्षिण दिशा पितरांची दिशा मानली जाते.

४. पिंडदान आणि तर्पण:

पिंडदान: तांदूळ, तीळ आणि मध मिसळून बनवलेले पिंड पितरांना अर्पण केले जातात, जे त्यांच्या शरीराचे प्रतीक मानले जातात. 🥣

तर्पण: पाणी, दूध, जव आणि काळे तीळ वापरून पितरांना तर्पण दिले जाते, ज्यामुळे त्यांची आत्मा तृप्त होते. 💧

५. विशेष भोजन आणि प्रसाद:

श्राद्धासाठी सात्विक भोजन तयार केले जाते, ज्यात खीर, पुरी, डाळ आणि हंगामी भाज्यांचा समावेश असतो. 🍲

भोजन बनवताना लसूण आणि कांद्याचा वापर वर्ज्य असतो.

हे भोजन सर्वात आधी पितरांना अर्पण केले जाते, ज्याला 'पिंड भोग' म्हणतात.

६. ब्राह्मण भोजनाचे महत्त्व:

श्राद्ध विधीनंतर, ब्राह्मणांना आदराने भोजन दिले जाते.

असे मानले जाते की ब्राह्मणांना दिलेले भोजन थेट पितरांपर्यंत पोहोचते, ज्यामुळे ते संतुष्ट होतात. 🧑�🤝�🧑

७. काकबली आणि गो ग्रास:

श्राद्धाच्या भोजनाचा काही भाग कावळ्यांना (काकबली) आणि गायीला (गो ग्रास) खाऊ घातला जातो.

कावळ्यांना यमदूतांचे प्रतीक मानले जाते आणि गायीला एक पवित्र प्राणी मानले जाते, ज्यांच्या माध्यमातून भोजन पितरांपर्यंत पोहोचते. 🕊�🐄

८. पौराणिक संदर्भ:

गरुड पुराण आणि मत्स्य पुराण सारख्या ग्रंथांमध्ये श्राद्धाचे सविस्तर वर्णन आढळते.

ही परंपरा शतकानुशतके जुनी आहे आणि भारतीय संस्कृतीचा एक अविभाज्य भाग आहे.

९. पितृ दोषाचे निवारण:

नवमी श्राद्ध केल्याने पितृ दोषाचा प्रभाव कमी होतो.

ज्यांच्या कुंडलीत पितृ दोष आहे, त्यांनी या दिवशी श्राद्ध अवश्य करावे. ✨

१०. संकल्प आणि आशीर्वाद:

श्राद्ध करताना, आपण आपल्या पूर्वजांप्रति आपली कृतज्ञता व्यक्त करण्याचा संकल्प घेतो.

हा दिवस आपल्याला सांगतो की जीवनात यश मिळवण्यासाठी पूर्वजांचा आशीर्वाद किती महत्त्वाचा आहे.

हे भक्तिपूर्ण कर्म केवळ पितरांना शांती देत नाही, तर आपल्या कुटुंबातही सुख, शांती आणि समृद्धी आणते. 💖

इमोजी सारांश: 🙏👵🥣💧🍲🕊�🐄✨💖

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-15.09.2025-सोमवार.
===========================================