ओबिलिस्क (Obelisk)-🗿🇪🇬🔺📜⏳👑☀️🗺️🇫🇷🇬🇧🇺🇸🇻🇦🏢🇦🇷👷‍♂️🌊✅⚖️🏙️📝

[Atul Kaviraje]

मराठी लेख: 'विश्व ज्ञानकोश' - ओबिलिस्क (Obelisk)-

ओबिलिस्क 🗿 एक उंच, चार बाजूंनी, निमुळता होत जाणारा स्मारक आहे, ज्याचे टोक पिरॅमिडसारखे असते. हे एकाच दगडातून बनवलेले असते, ज्याला अखंड (monolith) म्हणतात. ओबिलिस्कचा इतिहास प्राचीन इजिप्त 🇪🇬 शी जोडलेला आहे, जिथे ते धार्मिक आणि प्रतीकात्मक महत्त्वासाठी बनवले जात होते.

1. ओबिलिस्कची वैशिष्ट्ये ✨
आकृती: हा एक उंच, आयताकृती स्तंभ असतो जो तळापासून वरपर्यंत निमुळता होत जातो. त्याचा वरचा भाग एका लहान पिरॅमिडमध्ये (ज्याला पिरॅमिडियन म्हणतात) समाप्त होतो. 🔺

एकल-खंड रचना: बहुतेक प्राचीन ओबिलिस्क एकाच दगडातून बनवले गेले होते, ज्यामुळे ते अभियांत्रिकीचे एक अद्भुत उदाहरण बनतात. 👷�♂️

हायरोब्लिफिक्स: इजिप्शियन ओबिलिस्कवर अनेकदा हायरोब्लिफिक्स (प्राचीन इजिप्शियन चित्रलिपी) कोरलेले असायचे, जे राजांच्या पराक्रमांचे आणि देवांच्या स्तुतीचे वर्णन करतात. 📜

2. ऐतिहासिक पार्श्वभूमी ⏳
प्राचीन इजिप्त: ओबिलिस्कचा जन्म प्राचीन इजिप्तमध्ये झाला. 🏛� ते सूर्य देव रा (Ra) शी जोडलेले होते आणि सूर्यकिरणांचे प्रतिनिधित्व करत होते.

रोमन साम्राज्य: रोमन सम्राटांनी अनेक इजिप्शियन ओबिलिस्क रोम 🇮🇹 मध्ये हलवले आणि त्यांना आपल्या शहरांमध्ये स्थापित केले.

3. ओबिलिस्कचा उद्देश ☀️
धार्मिक: त्यांचा प्राथमिक उद्देश सूर्य देव रा ची पूजा करणे होता. ते सूर्याच्या शक्तीचे आणि अमरत्वाचे प्रतीक होते. 🙏

स्मारक: ओबिलिस्क राजांच्या महानतेचे आणि विजयाचे प्रतीक देखील होते, आणि ते महत्त्वाच्या घटनांच्या स्मरणार्थ स्थापित केले जात होते. 👑

वेळेचे मापन: काही ओबिलिस्कचा वापर सूर्यघड्याळ म्हणून वेळ मोजण्यासाठी देखील केला जात होता. ⏱️

4. जगातील प्रसिद्ध ओबिलिस्क 🗺�
लक्सर ओबिलिस्क (Luxor Obelisk): मूळतः इजिप्तमधील लक्सर मंदिरात स्थित, तो आता पॅरिसमधील 🇫🇷 प्लेस डे ला कॉनकॉर्ड (Place de la Concorde) मध्ये उभा आहे.

क्लियोपात्राची सुई (Cleopatra's Needle): वास्तविकतः हे दोन वेगळे ओबिलिस्क आहेत, जे आता लंडन 🇬🇧 आणि न्यूयॉर्क 🇺🇸 मध्ये स्थापित आहेत.

सेंट पीटर स्क्वेअर ओबिलिस्क: हा रोमच्या व्हॅटिकन सिटीमध्ये आहे, जो 37 AD मध्ये इजिप्तमधून आणला गेला होता. 🇻🇦

5. आधुनिक ओबिलिस्क 🏢
वॉशिंग्टन स्मारक (Washington Monument): हे अमेरिकेच्या वॉशिंग्टन डी.सी. मध्ये स्थित जगातील सर्वात उंच ओबिलिस्क आहे. हे आधुनिक अभियांत्रिकीचे 🏗� एक उत्कृष्ट उदाहरण आहे, पण ते अनेक वेगवेगळ्या दगडांनी बनलेले आहे, एका अखंडातून नाही.

ब्युनोस आयर्स ओबिलिस्क: हे अर्जेंटिनाची 🇦🇷 राजधानीतील एक प्रमुख स्मारक आहे.

6. बांधकाम आणि अभियांत्रिकी 👷�♂️
उत्खनन आणि वाहतूक: इजिप्शियन लोकांनी मोठे ओबिलिस्क खाणीतून काढले, त्यांना नाईल नदीच्या मार्गाने 🌊 बोटीतून नेले आणि नंतर त्यांना उभे करण्यासाठी जटिल तंत्रांचा वापर केला. हे एक खूप आव्हानात्मक कार्य होते.

7. संरक्षण आणि पुनर्संचयन ✅
अनेक प्राचीन ओबिलिस्क अजूनही चांगल्या स्थितीत आहेत, पण हवामान आणि प्रदूषणामुळे त्यांना नुकसान होत आहे. 🌡� विविध देशांमध्ये त्यांच्या संरक्षणाचे प्रयत्न केले जात आहेत.

8. प्रतीकात्मकता ⚖️
ओबिलिस्क शक्ती, अमरता आणि शाश्वततेचे प्रतीक आहे. ते भूतकाळातील वैभव दर्शवतात आणि भविष्यातील पिढ्यांना प्रेरणा देतात. ✨

9. ओबिलिस्क आणि स्थापत्यशास्त्र 📐
आधुनिक स्थापत्यशास्त्रात, ओबिलिस्कच्या आकाराचा वापर अनेक इमारती आणि स्मारकांमध्ये प्रेरणा म्हणून केला जातो, ज्यामुळे त्यांना एक भव्य आणि शक्तिशाली स्वरूप मिळते. 🏙�

10. सारांश 📝
ओबिलिस्क केवळ दगडाचे खांब नाहीत; ते प्राचीन संस्कृतीच्या अभियांत्रिकी, धार्मिक विश्वास आणि कलात्मक उत्कृष्टतेचे प्रतीक आहेत. ते जगभरात इतिहासाचे शक्तिशाली साक्षीदार म्हणून उभे आहेत. 🗿

इमोजी सारांश: 🗿🇪🇬🔺📜⏳👑☀️🗺�🇫🇷🇬🇧🇺🇸🇻🇦🏢🇦🇷👷�♂️🌊✅⚖️🏙�📝

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-17.09.2025-बुधवार.
===========================================