मराठी लेख - श्री तुळजा भवानी नवरात्र उत्सव, उमरा, तालुका-कळंब-1-

[Atul Kaviraje]

मराठी लेख - श्री तुळजा भवानी नवरात्र उत्सव, उमरा, तालुका-कळंब-

दिनांक: २२ सप्टेंबर, २०२५
वार: सोमवार

जय माता दी! 🙏

महाराष्ट्राच्या पवित्र भूमीवर, मराठवाड्यातील उस्मानाबाद जिल्ह्यात, आई तुळजा भवानीचा वास आहे. तिचं हे प्राचीन मंदिर एक शक्तिपीठ असून लाखो भक्तांच्या श्रद्धेचं केंद्र आहे. याच भक्ती आणि श्रद्धेचं एक अद्भुत उदाहरण म्हणजे उमरा, तालुका-कळंब येथे साजरा होणारा श्री तुळजा भवानी नवरात्र उत्सव. हा उत्सव केवळ एक पूजा नाही, तर भक्ती, संस्कृती आणि परंपरेचा संगम आहे.

१. प्रस्तावना आणि ऐतिहासिक पार्श्वभूमी
हा उत्सव उमरा गावाचे वैशिष्ट्य आहे, जे त्याच्या खोलवर रुजलेल्या धार्मिक मुळांसाठी आणि भक्तिभावासाठी ओळखले जाते. इथला नवरात्र उत्सव शतकानुशतके चालत आलेल्या परंपरांचे पालन करतो, जिथे आई जगदंबेची शक्ती आणि कृपा अनुभवली जाते.

उमराचे महत्त्व: उमरा गाव, जिथे देवीचं मंदिर आहे, इथल्या लोकांसाठी केवळ एक जागा नाही, तर एक पवित्र तीर्थक्षेत्र आहे. हा उत्सव गावातील प्रत्येक घरात नवीन ऊर्जा आणि उत्साह संचारतो.

ऐतिहासिक वारसा: हा उत्सव मराठा काळापासून चालत आलेल्या श्रद्धा आणि चालीरीतींचे प्रतीक आहे, जिथे छत्रपती शिवाजी महाराज स्वतः आई तुळजा भवानीचे अनन्य भक्त होते. ⚔️🛡�

२. नवरात्र उत्सवाचा प्रारंभ
नवरात्रीचा पहिला दिवस, ज्याला घटस्थापना म्हणतात, या उत्सवाचा अधिकृत प्रारंभ असतो. हा एक पवित्र विधी आहे, जो नऊ दिवसांच्या प्रवासाची सुरुवात दर्शवतो.

घटस्थापनेचे महत्त्व: मातीच्या कलशात पाणी भरून, त्यात गहू किंवा ज्वारी पेरून, देवीचे आवाहन केले जाते. हा कलश सृष्टी आणि जीवनाचे प्रतीक आहे. 🌱

प्रतीक आणि चिन्हे: घट, नारळ, आंब्याची पाने आणि लाल रंगाचे वस्त्र हे या विधीचे मुख्य प्रतीक आहेत, जे समृद्धी आणि शुभतेचे प्रतिनिधित्व करतात. 🥥🌿

३. भक्ती आणि उपासनेचे विविध प्रकार
नवरात्रीच्या नऊ दिवसांमध्ये, आई तुळजा भवानीच्या विविध रूपांची पूजा केली जाते. प्रत्येक दिवसाचे स्वतःचे विशेष महत्त्व आणि रंग असतो.

देवीची नऊ रूपे: शैलपुत्रीपासून ते सिद्धिदात्रीपर्यंत, प्रत्येक रूपाची पूजा भक्त पूर्ण श्रद्धा आणि प्रेमाने करतात. हे भक्तांना शक्ती आणि प्रेरणा प्रदान करते.

भजन आणि कीर्तन: संध्याकाळी मंदिरात भजन, कीर्तन आणि देवीचा जयघोष घुमतो. हे वातावरण भक्तिमय आणि ऊर्जावान बनवते. 🎶🔔

४. पारंपरिक विधी आणि लोककला
उमरा येथील नवरात्र उत्सव केवळ पूजेपुरता मर्यादित नाही, तर तो लोककला आणि सांस्कृतिक उपक्रमांचे केंद्र बनतो.

पालखी सोहळा: देवीची पालखी संपूर्ण गावातून मिरवली जाते. हा एक भव्य सोहळा असतो ज्यात हजारो भक्त सहभागी होतात. हा सोहळा देवीबद्दल लोकांचे प्रेम आणि आदर दर्शवतो. ✨🚶�♀️

जागरण आणि गोंधळ: रात्री जागरण आणि गोंधळाचे आयोजन केले जाते, ज्यात भक्त लोकगीतांच्या माध्यमातून देवीची स्तुती करतात. ही महाराष्ट्राची एक अनोखी लोककला आहे. 🥁

५. प्रसाद आणि सामुदायिक भोजन
नवरात्रीदरम्यान, सामुदायिक भोजनाचे आयोजन केले जाते, जे ऐक्य आणि बंधुत्वाचे प्रतीक आहे.

भंडारा: मंदिरात रोज भंडारा आयोजित केला जातो, जिथे सर्व भक्त एकत्र बसून प्रसाद ग्रहण करतात.

भक्तिभाव आणि सेवा: या सेवेत प्रत्येकजण आपला सहभाग निश्चित करतो, मग ते भोजन बनवणे असो किंवा वाढणे. हे निःस्वार्थ सेवेचे सुंदर उदाहरण आहे. 🍲🤝

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-22.09.2025-सोमवार.
===========================================