चौकोन (Quadrilateral)-1-

[Atul Kaviraje]

जागतिक ज्ञानकोश: चौकोन (Quadrilateral)-

चौकोन हा एक बहुभुज (polygon) आहे ज्यात चार कडा (बाजू) आणि चार शिरोबिंदू (कोन) असतात. हा भूमिती (geometry) मध्ये एक मूलभूत आकार आहे आणि आपल्या दैनंदिन जीवनात सर्वत्र उपस्थित आहे. ⬜️🔶

1. चौकोनाची व्याख्या (Definition of a Quadrilateral) 📏📐
चौकोनाला चार बाजू आणि चार कोनांनी बनलेला एक बंद आकार म्हणून परिभाषित केले जाते. त्याच्या चारही अंतर्गत कोनांची बेरीज नेहमी 360° असते.

बाजू: 4

शिरोबिंदू/कोन: 4

अंतर्गत कोनांची बेरीज: 360°

2. चौकोनाचे प्रकार (Types of Quadrilaterals) 🟧⬛️
चौकोनाचे त्यांच्या बाजू आणि कोनांच्या वैशिष्ट्यांनुसार विविध प्रकारांमध्ये वर्गीकरण केले जाते.

a. समांतरभुज चौकोन (Parallelogram) ➡️⬅️
यात समोरासमोरील बाजूंच्या दोन जोड्या समांतर असतात.

वैशिष्ट्ये:

समोरासमोरील बाजू समान आणि समांतर असतात.

समोरासमोरील कोन समान असतात.

कर्ण एकमेकांना दुभागतात.

उदाहरणे:

आयताकृती (Rectangle): सर्व कोन 90° असतात. 🖼�

चौरस (Square): सर्व बाजू समान आणि सर्व कोन 90° असतात. ⏹️

समभुज चौकोन (Rhombus): सर्व बाजू समान असतात. 💎

b. समलंब चौकोन (Trapezoid/Trapezium) ↗️↘️
यात समोरासमोरील बाजूंची किमान एक जोडी समांतर असते.

वैशिष्ट्ये:

एक जोडी समांतर बाजू असते (ज्यांना पाया म्हणतात).

उदाहरणे:

समद्विबाहु समलंब (Isosceles Trapezoid): गैर-समांतर बाजू समान असतात.

c. पतंग (Kite) 🪁
यात दोन वेगळ्या संलग्न बाजूंच्या जोड्या समान असतात.

वैशिष्ट्ये:

दोन जोड्या समान संलग्न बाजू असतात.

कर्ण एकमेकांना लंब असतात.

उदाहरण:

कागदी पतंगाचा आकार. 🪁

3. चौकोनाच्या भागांची नावे (Names of Parts of a Quadrilateral) 🔢
बाजू (Sides): चौकोन बनवणाऱ्या चार रेषा.

शिरोबिंदू (Vertices): दोन बाजू जिथे मिळतात तो बिंदू.

कोन (Angles): दोन बाजूंमधील जागा.

कर्ण (Diagonals): समोरासमोरील शिरोबिंदूंना जोडणाऱ्या रेषा.

4. चौकोनाचे क्षेत्रफळ (Area of a Quadrilateral) 📏
चौकोनाचे क्षेत्रफळ त्याच्या पृष्ठभागाचे मोजमाप असते.

सामान्य सूत्र: 1/2 * d1 * d2 * sin(θ), जिथे d1 आणि d2 कर्ण आहेत आणि θ त्यांच्यामधील कोन आहे.

विशिष्ट प्रकारांसाठी सूत्र:

चौरस: बाजू * बाजू (a²)

आयताकृती: लांबी * रुंदी (l * w)

समांतरभुज चौकोन: पाया * उंची (b * h)

5. चौकोनाची परिमिती (Perimeter of a Quadrilateral) 🚶�♀️
परिमिती म्हणजे चौकोनाच्या सर्व बाजूंची एकूण लांबी.

सूत्र: P = a + b + c + d, जिथे a, b, c, d बाजूंची लांबी आहेत.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-25.09.2025-गुरुवार.
===========================================