प्राचीन भारतीय विज्ञान आणि त्याची आधुनिक प्रासंगिकता-"अमृत ज्ञानाची धारा"-

[Atul Kaviraje]

प्राचीन भारतीय विज्ञान आणि त्याची आधुनिक प्रासंगिकता-

मराठी कविता: "अमृत ज्ञानाची धारा"-

चरण (Stanza)   मराठी कविता (Marathi Poem)   प्रत्येक चरणाचा मराठी अर्थ (Short Meaning)

१   प्राचीन भारताची गोष्ट महान,   प्राचीन भारताचा इतिहास आणि ज्ञान खूप महान आहे,
विज्ञानाचे होते खोल ज्ञान।   येथे विज्ञानाची सखोल माहिती उपलब्ध होती।
शून्य दिले जगाला सर्वात आधी,   भारतानेच सर्वात आधी जगाला 'शून्याची' संकल्पना दिली,
गणनेचे सारे दार खुले।   ज्यामुळे गणित आणि गणनेचे सर्व मार्ग खुले झाले।

२   आर्यभट्टांनी सत्य सांगितले,   महान वैज्ञानिक आर्यभट्टांनी सत्य घोषित केले,
गोल आहे पृथ्वी, ती फिरते हे कळले।   की पृथ्वी गोल आहे आणि ती गतिमान असते।
ग्रह, नक्षत्रांचा होता हिशोब,   ते तारे, ग्रह आणि नक्षत्रांचा अचूक हिशोब ठेवत होते,
आधुनिक विज्ञानानेही मान्य केले।   जे आजच्या आधुनिक विज्ञानानेही स्वीकारले आहे।

३   आयुर्वेदात जीवनाचा सार,   आयुर्वेदात आरोग्यपूर्ण आणि दीर्घायुष्याचे रहस्य दडलेले आहे,
वात, पित्त, कफचा विचार।   ते शरीरातील वात, पित्त आणि कफ या तीन दोषांवर आधारित आहे।
सुश्रुतांनी शस्त्रक्रिया जाणली,   सुश्रुतांनी ऑपरेशन (शस्त्रक्रिया) करण्याची पद्धत समजून घेतली,
प्लास्टिक सर्जरीची कहाणी मांडली।   आणि प्लास्टिक सर्जरीची सुरुवात इथूनच झाली।

४   पाणिनीचे सूत्र आहेत कमाल,   पाणिनींनी लिहिलेले व्याकरणाचे सूत्र अद्भुत आहेत,
संस्कृत भाषेचा हा जाल।   जे संस्कृत भाषेची तार्किक संरचना दर्शवतात।
AI देखील हे मानते आज,   आज आर्टिफिशियल इंटेलिजेंस (AI) देखील याचे महत्त्व मानतो,
तर्कशक्तीचा आहे हा ताज।   ही भाषा तर्कशक्तीचा मुकुट आहे।

५   धातू विज्ञानाची अद्भुत शान,   धातू विज्ञानात भारताचा अद्भुत गौरव होता,
दिल्लीचा स्तंभ आहे प्रमाण।   ज्याचे प्रमाण दिल्लीचा गंज न लागलेला लोहस्तंभ आहे।
गंज लागेना, शतके लोटली,   त्या लोखंडाला शतकानुशतके गंज लागला नाही,
आजही कारागिरी घुमते।   त्या प्रगत कारागिरीचा नाद आजही ऐकू येतो।

६   कणादांनी परमाणु सांगितला,   महर्षि कणादांनी 'परमाणू' (अणु) ची संकल्पना मांडली,
पदार्थांचे रहस्य उलगडले।   आणि पदार्थांच्या मूलभूत रचनेचे रहस्य समजावले।
ज्ञानाची किरणे तेव्हा पसरली होती,   ज्ञानाची ही किरणे प्राचीन काळात पसरली होती,
आजही वाट दाखवतात ती पहिली।   जी आजही आपल्याला पहिल्या प्रकाशाप्रमाणे मार्ग दाखवतात।

७   वारसा हा आता तू ओळख,   आपल्या या महान वैज्ञानिक वारशाला आता तू ओळख,
आधुनिकतेतही मान दे खास।   आणि आधुनिक जीवनातही त्याला विशेष सन्मान दे।
ज्ञानाची धारा वाहत राहो,   ज्ञानाची ही पवित्र धारा सतत वाहत राहो,
भारत विश्व गुरु होत राहो।   आणि भारत पुन्हा विश्व गुरु म्हणून स्थापित होत राहो।

--अतुल परब
--दिनांक-27.09.2025-शनिवार.
===========================================