हादगा (भोंडला): निसर्ग आणि नारी शक्तीचा पावन उत्सव 🙏🐘-1-🐘🌾🎶💖

[Atul Kaviraje]

हादगा (भोंडला): निसर्ग आणि नारी शक्तीचा पावन उत्सव 🙏🐘-

दिनांक: 28 सप्टेंबर, रविवार

हादगा, ज्याला महाराष्ट्रातील विविध भागांमध्ये भोंडला किंवा भुलाबाई म्हणून ओळखले जाते, हा विशेषतः कुमारिकांकडून साजरा केला जाणारा एक पारंपरिक, भक्तिपूर्ण आणि कृषी-संस्कृतीशी जोडलेला उत्सव आहे. हा उत्सव नारी शक्ती, निसर्गाप्रती कृतज्ञता आणि सामाजिक सलोख्याचे प्रतीक आहे.

1. उत्सवाची ओळख आणि कालावधी (Introduction and Timeline) 📅
1.1. नावे आणि प्रदेश: या उत्सवाला पश्चिम महाराष्ट्र आणि कोकणात भोंडला किंवा हादगा म्हणतात, तर विदर्भ आणि खानदेशात तो भुलाबाई नावाने ओळखला जातो. 🌍

1.2. वेळ: हा सण प्रामुख्याने आश्विन महिन्यात नवरात्री दरम्यान, हस्त नक्षत्राच्या सुरुवातीपासून चालू होतो. तो 9 दिवस (नवरात्र), 10 दिवस (दसरापर्यंत) किंवा पूर्ण 16 दिवस (हस्त नक्षत्राचे दिवस) चालतो. भुलाबाई उत्सव एका महिन्यासाठीही साजरा होतो.

1.3. उद्देश: चांगल्या पिकासाठी, समृद्धीसाठी आणि जीवनातील आनंदासाठी प्रार्थना करणे हा यामागचा मुख्य उद्देश आहे. याला पृथ्वीच्या सुफलीकरणाचा (Fertility) उत्सव देखील मानले जाते. 🌾

2. प्रतीकात्मकता: हत्तीचे महत्त्व (Symbolism: Importance of the Elephant) 🐘
2.1. हस्त नक्षत्र: हा उत्सव हस्त नक्षत्राच्या सन्मानार्थ साजरा केला जातो. ज्योतिषशास्त्रानुसार, हस्त नक्षत्राचे प्रतीक हत्ती आहे.

2.2. समृद्धी आणि पर्जन्य: हत्तीला समृद्धी, ऐश्वर्य आणि वर्षन शक्तीचे (पाऊस) प्रतीक मानले जाते. चांगला पाऊस म्हणजे भरपूर पीक. 🌧�

2.3. पूजन पद्धती: उत्सवात एका पाटावर हळद-तांदूळ (डाळ-तांदूळ), खडू किंवा रांगोळीने हत्तीचे चित्र काढले जाते आणि त्याची पूजा केली जाते. काही ठिकाणी भुलाबाई-भुलोजी (पार्वती-शिव) यांच्या मातीच्या मूर्तीही स्थापित केल्या जातात.

3. धार्मिक आणि पौराणिक आधार (Religious and Mythological Basis) 🕉�
3.1. शिव-पार्वती स्वरूप: विदर्भात, भुलाबाईला माता पार्वती आणि भूलोजीला भगवान शंकराचे रूप मानले जाते. पार्वती माहेरी एक महिन्यासाठी आली आहे अशी मान्यता आहे. 💖

3.2. कृषी-देवता: काही अभ्यासकांच्या मते, हा उत्सव मूळतः शेती आणि ऋतूंशी संबंधित आहे, ज्यात पर्जन्याच्या देवता इंद्राच्या पूजेचा भाव देखील आहे.

4. पूजन पद्धती आणि विधी (Rituals and Observance) 🌸
4.1. घटस्थापना: नवरात्रीच्या पहिल्या दिवशी घटस्थापनेने भोंडल्याची सुरुवात होते.

4.2. समूह नृत्य आणि गाणी: संध्याकाळी कुमारिका एकत्र जमतात आणि हत्तीच्या प्रतिमेभोवती फेर (वर्तुळ) धरून सामूहिकरित्या भोंडल्याची/हादग्याची गाणी म्हणतात आणि नृत्य करतात. 💃

4.3. गाण्यांची संख्या: रोज गाण्यांची संख्या एक-एकने वाढवली जाते. पहिल्या दिवशी एक, दुसऱ्या दिवशी दोन, आणि अंतिम दिवशी सोळा किंवा त्याहून अधिक गाणी म्हटली जातात.

5. भोंडल्याच्या गाण्यांचा विषय (Themes of Bhondla Songs) 🎶
5.1. सामाजिक चित्रण: या गाण्यांमध्ये प्रामुख्याने सास-सूनेचे नाते, नणंद-भावजयीचे संवाद आणि स्त्री जीवनातील आनंद आणि अडचणींचे चित्रण असते.

5.2. माहेरची ओढ: अनेक गाण्यांमध्ये विवाहित मुलीची माहेरची ओढ आणि माहेरी जाण्याची इच्छा व्यक्त केलेली असते. 🥺

5.3. कृषी आणि निसर्ग: काही गाणी हवामानातील बदल, शेतीची कामे आणि ग्रामीण जीवनातील साधेपणा दर्शवतात.

EMOJI सारांश (EMOJI Summary) 🐘🌾🎶💖
हादगा/भोंडला: 🐘 (हत्ती) + 🌾 (पीक/शेती) + 💃 (नृत्य/फेर) + 🎶 (गाणे) + 👩�👧�👧 (मुलींचा समूह) + 🥣 (खिरापत) + 🙏 (भक्ती) = आनंददायी परंपरा

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-28.09.2025-रविवार.
===========================================