संत सेना महाराज- "मदनमूर्ति माझा तारक गोविंदा-1-

[Atul Kaviraje]

                         "संत चरित्र"
                        ------------

        संत सेना महाराज-

     "मदनमूर्ति माझा तारक गोविंदा।

     सेनI म्हणे भज परमानंद ॥"

संत सेना महाराज यांच्या अभंगाचा सखोल भावार्थ (Deep Meaning/Essence)
आरंभ (Introduction)
भारतीय संतपरंपरेत संत सेना महाराज यांचे स्थान अत्यंत महत्त्वपूर्ण आहे. ते पेशाने न्हावी (हजाम) असूनही, त्यांच्या भक्तीची आणि पांडित्याची महती मोठी आहे. संत नामदेव, संत तुकाराम यांच्याप्रमाणेच सेना महाराजांनीही अभंगांच्या माध्यमातून परमार्थ, भक्ती, आणि वैराग्याचा संदेश सामान्य लोकांपर्यंत पोहोचवला. त्यांच्या अभंगांची भाषा साधी, पण भावार्थ अत्यंत गहन असतो. प्रस्तुत अभंगात त्यांनी साक्षात परमेश्वराचे रूप आणि त्याचे महत्त्व वर्णिले आहे, आणि भक्ताला परमानंदाच्या प्राप्तीसाठी प्रेरित केले आहे. हा अभंग म्हणजे ईश्वराच्या गुणांचे आणि त्याच्या कृपेचे एक सुंदर, संक्षिप्त वर्णन आहे.

अभंग (Stanza): प्रत्येक कडव्याचा अर्थ आणि सखोल विवेचन
अभंगाचे दोन भाग आहेत, ज्यांचा अर्थ खालीलप्रमाणे आहे:

पहिले कडवे: "मदनमूर्ति माझा तारक गोविंदा।"
अर्थ (Meaning):
'मदनमूर्ति' म्हणजे मदनासारखी (कामदेवासारखी) सुंदर मूर्ती किंवा रूप असलेला माझा गोविंदा (परमेश्वर) हाच माझा तारक (तारणारा, रक्षण करणारा) आहे.

मराठी संपूर्ण विस्तृत आणि प्रदीर्घ विवेचन (Complete, Extensive, and Lengthy Elaboration/Analysis in Marathi):

या पहिल्या चरणात संत सेना महाराजांनी आपल्या इष्टदेवतेच्या रूपाचे आणि कार्याचे वर्णन केले आहे.

'मदनमूर्ति' या शब्दातून परमेश्वराच्या सौंदर्याची कल्पना येते. मदन म्हणजे कामदेव, ज्याला सौंदर्य, आकर्षण आणि प्रेमाचा देव मानले जाते. परमेश्वराचे रूप या कामदेवापेक्षाही अधिक मोहक, आकर्षक आणि आनंददायक आहे, असे संत सांगतात. हे सौंदर्य केवळ बाह्य नाही, तर ते शाश्वत, दिव्य आणि आत्म्याला आनंद देणारे आहे. भक्ताचे चित्त एका क्षणात वेधून घेणारे हे रूप आहे. हे रूप पाहिल्याने किंवा त्याचे स्मरण केल्याने संसाराची आसक्ती कमी होते आणि चित्ताला शांती मिळते.

हा मदनमूर्ती कोण आहे? तर तो आहे 'गोविंदा'. 'गोविंदा' हे नाव भगवान श्रीकृष्णाचे आहे, जे गाय, भूमी आणि इंद्रियांचे पालन-पोषण करणारा आहेत. या नावात दया, वात्सल्य आणि पालकत्वाची भावना आहे.

सर्वात महत्त्वाचे म्हणजे, हा गोविंदा संतांना 'माझा तारक' वाटतो. 'तारक' म्हणजे संसारसागरातून मुक्तता देणारा, सर्व संकटांतून आणि दुःखातून पार करणारा. जीवनातील मोह, माया, जन्म-मृत्यूच्या फेऱ्यातून तारून नेण्याची, म्हणजेच मोक्ष देण्याची क्षमता फक्त याच मदनमूर्ती गोविंदापाशी आहे, अशी संतांची दृढ श्रद्धा आहे.

उदाहरणासह (Udaharana Sahit): ज्याप्रमाणे प्रल्हादाला हिरण्यकश्यपूच्या क्रोधातून, द्रौपदीला भरलेल्या सभेतील अपमानातून, आणि गजेन्द्राला मगरीच्या तावडीतून याच परमेश्वराने (तारक गोविंदाने) सोडवले, त्याचप्रमाणे तो भक्ताला त्याच्या कर्मबंधनातून आणि अज्ञानातून सोडवतो. हाच भाव संत सेना महाराज येथे व्यक्त करतात.

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-29.09.2025-सोमवार.
===========================================