'श्री बIणशंकरी देवी यात्रा, बनाळी (जत): श्रद्धा आणि शाकाहाराचा पवित्र संगम'-1-

[Atul Kaviraje]

श्री बIणशंकरी यात्रा-बनाळी, तालुका-जत-

मराठी लेख - 'श्री बIणशंकरी देवी यात्रा, बनाळी (जत): श्रद्धा आणि शाकाहाराचा पवित्र संगम'-

थीम: भक्ती भावनेने परिपूर्ण, उदाहरणांसह, चित्रात्मक वर्णन, प्रतीके आणि इमोजीसह, संपूर्ण आणि विवेचनात्मक विस्तृत लेख।

बनाळी (जत) येथील श्री बनशंकरी देवीचे मंदिर भक्तांसाठी केवळ एक धार्मिक स्थळ नाही, तर प्रकृती, आस्था आणि कठोर नियमनिष्ठा यांचा अद्भुत संगम आहे. ही देवी, जी मूळतः कर्नाटकातील बदामी पीठाशी जोडलेली आहे, तिला शाकंभरी देवीचे रूप मानले जाते आणि जागृत देवस्थान म्हणून तिची पूजा केली जाते. येथील यात्रा (उत्सव) महाराष्ट्र, कर्नाटक आणि आंध्र प्रदेशातील हजारो भक्तांच्या अढळ श्रद्धेचे प्रतीक आहे.

१. देवीचा परिचय: बनशंकरी ते शाकंभरीपर्यंत 🌿
१.१. नावाचा अर्थ: 'बनशंकरी' नाव दोन संस्कृत शब्दांवरून आले आहे: 'वन' (जंगल) आणि 'शंकरी' (शिव किंवा पार्वती)। हे मंदिर घनदाट वनक्षेत्रात (वनराई) असल्यामुळे त्यांना बनशंकरी म्हणतात.

१.२. शाकंभरी रूप: बनशंकरी माता दुर्गेच्या अवतार शाकंभरी देवीचेच एक रूप आहेत. शाकंभरीचा अर्थ आहे 'वनस्पतीची देवी' (जी शाक किंवा वनस्पतीने जगाचे पालनपोषण करते)।

१.३. बदामी पीठाशी संबंध: या मंदिराचे मूळ पीठ कर्नाटकातील बदामी येथे आहे, जिथे सातव्या शतकात चालुक्यांनी तिचे मंदिर बांधले. बनाळीतील देवीची स्थापनाही बदामीच्या भक्तांच्या कथेमुळे झाली आहे.

२. बनाळी मंदिराचे स्थान आणि नैसर्गिक सौंदर्य 🏞�
२.१. नयनरम्य वनराई: जत शहरापासून सुमारे १० किलोमीटर उत्तरेस, बनाळी गावाजवळ, एका लहान टेकडीच्या कुशीत हे मंदिर स्थित आहे.

२.२. 'दुष्काळी' क्षेत्रातील हिरवळ: हे क्षेत्र कोरडे असूनही, मंदिराभोवती सुमारे २०-२५ एकरात हिरवीगार वनराई (आंबा, चिंच, जांभूळ, वड, पिंपळ) आहे, जी देवीच्या शाकंभरी शक्तीचे प्रत्यक्ष प्रमाण आहे. 🌳

२.३. जल स्रोत: या वनात दोन मोठ्या विहिरी आहेत, त्यापैकी एका विहिरीतून गावाला पाणीपुरवठा केला जातो, जे या स्थानाची दैवी ऊर्जा दर्शवते. 💧

३. बनशंकरी यात्रा (उत्सव) स्वरूप 🔔
३.१. नवरात्र महोत्सव: हा उत्सव प्रामुख्याने नवरात्रीदरम्यान (घटस्थापनेपासून घट उठेपर्यंत) साजरा होतो, जो या भागातील सर्वात मोठा भक्ती उत्सव आहे।

३.२. कडक उपवास: नवरात्रीच्या पहिल्या काही दिवसांत (साधारणपणे तीन किंवा चार) गावकरी कडक उपवास करतात, ज्यात अनेकजण अन्न-पाणीही वर्ज्य करतात. हे त्यांच्या तपस्या आणि भक्तीची पराकाष्ठा आहे. 🙏

३.३. पालखी आणि शोभायात्रा: दुर्गाष्टमीच्या मुख्य दिवशी, देवीची पालखी मंदिराला प्रदक्षिणा घालून गावाभोवती शोभायात्रा काढते, ज्यात भक्त उत्साहाने सहभागी होतात. 🥁

४. 'शाकाहारी गाव'ची अनोखी परंपरा 🥕
४.१. मांसाहाराचा त्याग: बनाळी गावाची सर्वात अनोखी ओळख म्हणजे हे एक 'शाकाहारी गाव' आहे। गावात कोणीही मांसाहार करत नाही किंवा त्यासंबंधित कोणताही व्यवसाय करत नाही.

४.२. दैवी श्रद्धा: स्थानिक मान्यतेनुसार, जर कोणी गावात किंवा मंदिर परिसरात मांसाहार केला, तर जंगलातील मधमाशा त्यावर हल्ला करतात. ही भक्तांची श्रद्धा आणि भय यांची अद्भुत जोड आहे। 🐝

४.३. बाहेरील पाहुण्यांसाठी नियम: या नियमाचे पालन गावातील कायमस्वरूपी रहिवाशांसह येथे येणाऱ्या पाहुण्यांनी आणि तीर्थयात्रूंनी देखील करावे लागते. हे देवीप्रती त्यांची अखंड निष्ठा दर्शवते।

५. भक्तिभाव आणि श्रद्धेची उदाहरणे 💖
५.१. नवसाला पावणारी देवी: देवीला 'नवसाला पावणारी' (नवस पूर्ण करणारी देवी) मानले जाते। महाराष्ट्र, कर्नाटक आणि आंध्र प्रदेशातून भक्त नवस बोलण्यासाठी आणि पूर्ण झाल्यावर दर्शनासाठी येतात।

५.२. ज्योत नेणे: नवरात्रीत आजूबाजूच्या गावातील आणि शहरातील मंडळे येथून पवित्र ज्योत (अखंड दीप) घेऊन जातात, जी देवीचा प्रकाश आणि शक्ती दर्शवते। 🔥

५.३. महाप्रसाद: दर शुक्रवारी येथे महाप्रसादाचे (सामुदायिक भोजन) आयोजन केले जाते, ज्यात जात-पात विसरून सर्वजण एकत्र भोजन करतात। 🍲

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-30.09.2025-मंगळवार. 
===========================================