श्री हरणाई देवी यात्रा-भुषणगड, तालुका-खटाव-1-🏔️🏰🚩🙏💖

[Atul Kaviraje]

श्री हरणाई देवी यात्रा-भुषणगड, तालुका-खटाव-

मराठी लेख - 'श्री हरणाई देवी यात्रा, भुषणगड (खटाव): भक्तीचे शिखर आणि इतिहासाचा गौरव'-

थीम: भक्ती भावनेने परिपूर्ण, उदाहरणांसह, चित्रात्मक वर्णन, प्रतीके आणि इमोजीसह, संपूर्ण आणि विवेचनात्मक विस्तृत आणि प्रादीर्घ लेख।

सातारा जिल्ह्यातील खटाव तालुक्यात, दूरवरून दिसणाऱ्या भुषणगड किल्ल्यावर श्री हरणाई देवीचे प्राचीन मंदिर भक्तांच्या अखंड श्रद्धेचे केंद्र आहे. हरणाई देवीला दुर्गेचेच एक जागृत स्वरूप मानले जाते आणि हा किल्ला कुलकर्णिस सारख्या अनेक मराठा कुटुंबांच्या कुलदेवीचे निवासस्थान आहे. ही यात्रा (उत्सव) भक्तीच्या शिखराला स्पर्श करण्याची आणि मराठा इतिहासाचा गौरव अनुभवण्याची एक अनोखी संधी देते.

१. देवीचा परिचय: हरणाई-नवसाला पावणारी 🏔�
१.१. शक्ती स्वरूप: हरणाई देवी, माता दुर्गेचे एक अत्यंत जागृत आणि दयाळू स्वरूप आहे. त्यांना नवसाला पावणारी देवी (नवस पूर्ण करणारी देवी) म्हणून पूजले जाते.

१.२. ऐतिहासिक मान्यता: स्थानिक आख्यायिकांनुसार, हरणाई देवी आणि औंधची यमाई देवी (जी खटाव तालुक्यातही पूजली जाते) बहिणी आहेत, ज्या भांडणामुळे वेगवेगळ्या डोंगरांवर जाऊन बसल्या.

१.३. अधिष्ठात्री देवी: हरणाई देवी भुषणगड किल्ल्याची अधिष्ठात्री देवी आहे आणि किल्ल्यावर फक्त त्यांचेच मंदिर आहे, जे त्यांचे सर्वोच्च महत्त्व दर्शवते.

२. भुषणगड: इतिहास आणि अध्यात्माचा संगम 🏰
२.१. किल्ल्याचा इतिहास: भुषणगड किल्ला मूळतः देवगिरीच्या राजा सिंघणाने बांधला असे मानले जाते, परंतु छत्रपती शिवाजी महाराजांनी १६७६ मध्ये तो जिंकून त्याची पुनर्बांधणी केली, ज्यामुळे त्याचे महत्त्व वाढले.

२.२. 'दुर्ग-देवतेची' पूजा: या किल्ल्यावर हरणाई देवीचे मंदिर असणे हे सिद्ध करते की मराठा साम्राज्यात किल्ल्याच्या संरक्षणासाठी 'दुर्ग-देवतेची' पूजा करणे अनिवार्य परंपरा होती.

२.३. पर्वतीय सौंदर्य: हा किल्ला आसपासच्या मैदानी भागापेक्षा सुमारे ६०० फूट उंच आहे. मंदिरापर्यंत पोहोचण्यासाठी बांधलेल्या पायऱ्यांचा मार्ग भक्तांसाठी एक प्रतीकात्मक तपस्या आहे.

३. यात्रेची वेळ आणि स्वरूप: नवरात्र उत्सव 🌙
३.१. मुख्य उत्सव: हरणाई देवीच्या यात्रेची मुख्य वेळ शारदीय नवरात्रीची (घटस्थापनेपासून दुर्गाष्टमीपर्यंत) असते. या काळात येथे नऊ दिवस विशेष पूजा-अर्चा चालते.

३.२. उत्साह आणि गर्दी: महाराष्ट्र, कर्नाटक आणि गुजरातसह अनेक राज्यांतून भक्त येथे दर्शनासाठी येतात, ज्यामुळे किल्ल्यावर भक्तांचा मोठा मेळा जमतो.

३.३. पालखी शोभायात्रा: उत्सवादरम्यान देवीची सुसज्ज पालखी किल्ल्याच्या आत आणि खाली गावातून फिरवली जाते, जी भक्तांमध्ये अपार उत्साह भरते. 🚩

४. भक्तीचे विशेष विधी आणि प्रतीके 🙏
४.१. देवीची मूर्ती: मंदिरात हरणाई देवीची अंदाजे दीड फूट उंचीची मूर्ती आहे, ज्यावर पितळी मुखवटा बसवलेला आहे.

४.२. दीपमाळ: मंदिरासमोर एक सुंदर दगडी दीपमाळ स्थापित आहे, जी यात्रेदरम्यान दिव्यांनी सजवली जाते, जो भक्तीचा प्रकाश दर्शवतो. 🔥

४.३. ओटी भरणे: महिला आपल्या मनोकामना पूर्ण करण्यासाठी देवीला साडी, बांगड्या, नारळ आणि हळदी-कुंकू अर्पण करून ओटी भरतात.

५. नवस आणि आस्थेची उदाहरणे 💖
५.१. नवसाचे महत्त्व: हरणाई देवीला गावकरी आणि परिसरातील लोक संकटनिवारण आणि इच्छापूर्तीसाठी पूजतात.

५.२. उदाहरण (कठीण यात्रा): भक्तगण अनेकदा आपल्या नवसाच्या रूपात कठीण डोंगराची चढाई पूर्ण करून देवीप्रती आपली श्रद्धा व्यक्त करतात. अनेकजण चालत (पादयात्रा) देखील येतात. 🚶�♂️

५.३. सिद्धनाथाचा वास: देवीच्या मंदिराच्या उजव्या बाजूला सिद्धनाथाची मूर्ती आहे, ज्यांना अनेक भक्त देवीचे सहायक किंवा द्वारपाल मानतात, ज्यामुळे भक्तांची श्रद्धा आणखी दृढ होते.

इमोजी सारansh (Emoji Summary):
🏔�🏰🚩🙏💖 - भुषणगडावर हरणाई देवी (शक्ती), इतिहास, आस्था आणि नवस पूर्ण करणारी आई।

--संकलन
--अतुल परब
--दिनांक-30.09.2025-मंगळवार. 
===========================================