विष्णूच्या 'नारायण' रूपाचा रहस्यमय अर्थ- मराठी कविता: नारायण रूपाचे गुणगान-

[Atul Kaviraje]

विष्णूच्या 'नारायण' रूपाचा रहस्यमय अर्थ-

मराठी कविता: नारायण रूपाचे गुणगान-

चरण 1: आदि सत्याचे स्वरूप
नार आणि अयन मिळून बनले, हे नारायण नाम,
सृष्टीच्या कणाकणात आहे, तुमचेच निवासस्थान (धाम)।
जेव्हा केवळ जलच होते, नव्हती कोणती सृष्टी,
शेषनागावर निजलेले, ते आदिम रूप तुमचे।
अर्थ: 'नार' आणि 'अयन' शब्दांनी बनलेले हे नारायण नाम! सृष्टीच्या प्रत्येक कणात तुमचाच निवास आहे. जेव्हा केवळ पाणीच पाणी होते आणि कोणतीही निर्मिती नव्हती, तेव्हा तुम्ही शेषनागावर शयन करणारे आदिसत्ता होते। 🌊

चरण 2: मनाचे कमळ निवास
नाभीतून कमळ फुलले, ब्रह्मा यांना दिले ज्ञान,
पालनकर्ता तुम्हीच आहात, जगाचे कल्याण।
चक्र, गदा, शंख आणि पद्म, हातात शोभते,
ज्ञान, शक्ती आणि काळ, सर्व तुम्हांलाच वश होते।
अर्थ: तुमच्या नाभीतून कमळ उगवले, ज्यावर ब्रह्मा यांना ज्ञान मिळाले. तुम्हीच जगाचे पालन करणारे आणि कल्याण करणारे आहात. तुमच्या हातात चक्र, गदा, शंख आणि कमळ शोभून दिसते, जे ज्ञान, शक्ती आणि वेळेचे प्रतीक आहे। 🌸

चरण 3: भक्तीचे परम धाम
जो तुमचा धावा करेल, तो भवसागर तरेल,
तुमच्या नाम-स्मरणाने, प्रत्येक दुःख हरपेल।
अजामिलाचा तुम्ही, सहजच केला उद्धार,
भक्तांसाठी तुम्ही आहात, करुणेचा भंडार।
अर्थ: जो भक्त तुमचे नाव घेतो, तो या संसाररूपी सागरातून पार होतो. तुमच्या नामजपाने प्रत्येक दुःख दूर होते. तुम्ही अजामिलाचाही सहज उद्धार केला. तुम्ही भक्तांसाठी करुणेचे सागर आहात। 🙏

चरण 4: लक्ष्मीची साथ
जिथे धर्म तुमचा, तिथे लक्ष्मीचा वास,
तुम्ही श्रीपती आहात, देता सुखाची आस।
ऐश्वर्य आणि न्यायाचा, करता तुम्ही योग,
तुमच्या कृपेने, मिटतो प्रत्येक वियोग।
अर्थ: जिथे तुमचा धर्म असतो, तिथे माता लक्ष्मीचाही निवास असतो. तुम्ही लक्ष्मीचे स्वामी आहात आणि सर्वांना सुखाची अनुभूती देता. तुम्ही ऐश्वर्य आणि न्यायाचा समन्वय साधता। 💎

चरण 5: प्रत्येक जीवाचा आश्रय
प्रत्येक नराचे तुम्हीच तर, आहात अंतिम ठिकाण,
तुम्हीच चेतना, तुम्हीच येणे-जाणे (जन्म-मृत्यू)।
अव्यक्तही तुम्हीच, आणि साकारही तुम्ही,
सारा संसार तुम्हांमध्ये, तुम्हांमध्येच सारी भ्रम (माया)।
अर्थ: प्रत्येक मनुष्याचे (नर) अंतिम आश्रयस्थान तुम्हीच आहात. तुम्हीच चेतना आहात आणि तुम्हीच जन्म-मृत्यूचे चक्र आहात. तुम्ही अदृश्यही आहात आणि दृश्यमानही. सारा संसार तुम्हांमध्ये आहे आणि तुम्हांमध्येच सर्व माया आहे। 💖

चरण 6: क्षमा आणि करुणा
हे श्री हरि, तुम्ही पापांचे हरण करता,
आपल्या भक्तांना नेहमी, तुम्ही अभय देता।
सत्याच्या मार्गावर, जो कोणी चालतो प्राणी,
त्याचे रक्षण करण्याची, तुम्ही शतकांपासून केली आहे तयारी।
अर्थ: हे श्री हरि, तुम्ही सर्व पापांचे हरण करता आणि आपल्या भक्तांना नेहमी निर्भयता प्रदान करता. जो प्राणी सत्याच्या मार्गावर चालतो, त्याचे रक्षण करण्याचे तुम्ही शतकांपासून ठरवले आहे। 🛡�

चरण 7: प्रेम आणि मोक्ष
नारायण, नारायण, हेच जीवनाचे सार,
या मंत्रात दडले आहे, प्रेम आणि मोक्षाचे द्वार।
जेव्हा श्वास थांबेल, मनी राहो तुमचे ध्यान,
तेव्हा जीवन होईल सफल, मिळेल परम निर्वाण।
अर्थ: 'नारायण, नारायण' हेच जीवनाचे सार आहे. या मंत्रात प्रेम आणि मोक्षाचा मार्ग दडलेला आहे. जेव्हा शेवटचा श्वास जाईल, तेव्हा मनात तुमचे ध्यान राहो, म्हणजे जीवन सफल होते आणि परम शांती मिळते। 🌟

--अतुल परब
--दिनांक-01.10.2025-बुधवार.
===========================================